|
Sanoat korxonasining chiqindi suvlari va ularni tozalashda bajariladigan ishlar. Oziq‐ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda xom ashyoni texnologik qayta ishlash jarayonlarida (yuvish va boshqa jarayonlarda) toza, ichimlikka yaroqli suv ishlatiladi. Natijada juda ko‘p miqdorda chiqindi suvi hosil bo‘ladi, u korxona kanalizatsiyasi orqali tashqariga chiqariladi.
Chiqindi suvlarning tarkibiy qismidagi moddalar organik va noorganik
bo‘ladi, ularni to‘g‘ridan‐to‘g‘ri suv havzalariga tashlab bo‘lmaydi.
Korxonada hosil bo‘layotgan chiqindi suvlarni tozalash inshoatlariga yuboriladi. Bu yerda ular tozalanib, yana texnik maqsadlarda ishlatish uchun yaroqli holga keltiriladi. Chiqindi suvlarni tozalab ishlatish korxonaga foyda keltiradi.
Chiqindi suvlar kanalizatsion nasos stansiyasi orqali tozalash inshoatlariga yuboriladi. Bunda umumiy sanitariya‐gigiyena talablariga rioya etish kerak. Kanalizatsiya quvurlariga tiqilib qoladigan paxta, qog‘oz, latta, po‘choq va boshqa narsalar chiqindi suvlariga tushmasligi kerak. Kanalizatsiya quvurlari doimo nazorat qilib turiladi, har 30 ‐ 50 – 100 metrda nazorat quduqlari qurish ko‘zda tutiladi.
Korxonadan chiqayotgan chiqindi suvlar korxonadan chiqish joyida mexanik tozalanadi, unda suvning chiqish joyiga kataklari 16x30 mm li sim panjara o‘rnatiladi. Bunda suvga tushib qolgan yirik mexanik qo‘shimchalar tutilib qoladi, ular vaqti‐vaqti bilan tozalanib turiladi va axlat konteynerlariga tashlanadi.
Kanalizatsiya quvurlari qiya qilib o‘rnatiladi, ularda suvning oqish tezligi
70 sm/sekund bo‘lishi kerak, quvurlar 1,5‐1,7 m chuqurlikda yotqiziladi. Kanalizatsiya quvurlarining diametri 550 mm dan kam bo‘lmasligi kerak.
Mexanik usul bilan dastlabki tozalangan chiqindi suvlari biologik tozalash inshoatlariga yuboriladi.
IQTISODIY QISM
Kechki olma navlarini saqlashning iqtisodiy samaradorligi
Kechki olma navlarini saqlashning iqtisodiy afzalliklarini aniqlash uchun olmaning Renet Simerenko va Golden Delishes kechki navlarini saqlashdagi iqtisodiy samaradorligi o‘rganildi. Bunda olma hosilini yetishtirish, terib olish, saqlash hamda saqlangan olmani realizatsiya qilishgacha (sotishgacha) ketgan xarajatlar hisoblab chiqildi.
Renet Simerenko olma navi O‘zbekistonda qishki sharoitda saqlash va yangiligida iste’mol qilish uchun yetishtiriladi. To‘liq mevaga kirgan daraxt 6‐7 metr balandlikda 10‐19 metr kenglikda o‘sadi. Yuqori hosil bergan daraxt ko‘pincha shoxlari sinib ketadi, shuning uchun bunday olma bog‘lariga albatta ko‘proq tirgovichlar qo‘yilishi kerak.
Mevalari o‘rtachadan kattaroq, yoshi o‘tgan daraxtlarda suv tanqis paytida mayda bo‘ladi. Mevalarni katta kichikligi 50‐58 mm, balandlikda diametri 65‐70 mm, o‘rtacha massasi 120 gramm keladi.
Mevaning po‘st qismi zichroq, yog‘li, och tusli, yashil o‘t rangda, ayrim vaqtda quyosh tushgan tomoni mevalar alvon nuqtalar bilan qoplanadi. Urug‘ kamerasi to‘g‘ri joylashgan bo‘lib, urug‘donga yaqin turadi.
Mevaning et qismi oq rangda terimdan so‘ng pishib yetilish vaqtida suvli sariq rangda bo‘ladi va donador mayinga aylanadi.
Pishib o‘tib ketgan mevalarning et qismi unsimon bo‘lib qoladi. Martning ikkinchi yarmida vegetatsiya boshlanib, noyabrning ikkinchi yarmida tamom bo‘ladi. Vegetatsiyaning umumiy davri 240‐250 kun hisoblanadi.
Olma daraxti agar payvand qilingan bo‘lsa 35 yil umr ko‘radi. Renet Simerenko navi yer suvning yaxshi sharoitida har bir daraxt 145 kg hosil beradi. Hosilini 5‐15 sentabrda terib olinadi.
Golden Delishes navi esa qishki nav bo‘lib, daraxtlari pakana bo‘yli 3‐4‐yili hosilga kiradi. Renet‐Simirenko olma navi bilan bir vaqtda gullab hosil beradi.
Mevasini maxsus binolarda ancha vaqt saqlash mumkin. Mevasi yirik, o‘rtacha vazni 130‐160 g keladi, cho‘zinchoqroq yoki yumaloq‐cho‘ziq bo‘lib, rangi sariq tillasimon. Mevasining po‘stida kulrang dog‘lar va ayrimlarida zangsimon dog‘lar uchraydi. Eti yaltiroq, sariq, o‘rta‐cha tig‘iz, hushbo‘y. Golden Delishesning bir necha sinonimlari — Starkspur Golden Delishes, Yella spur Delishes, Goldspur sino‐nimlari bor.
Olma mevalarini hosilini yig‘ishtirib olish va transportda tashish turlicha bo‘ladi. Umumiy hisob bo‘yicha, ekinni parvarish qilish, o‘g‘itlash, sug‘orish,
yoqilg‘i‐moylash materiallariga sarflangan xarajatlar gektariga o‘rtacha 7680,3
ming so‘mni tashkil etadi. Shunga ko‘ra jami xarajatlar va olmani yetishtirishning iqtisodiy samaradorligini keltirib chiqaramiz.
Olmaning Renet Simerenko navidan gektaridan o‘rtacha 42 t, Golden Delishes navidan esa 38 t hosil olinganda va uni yig‘ishtirib olib iste’molchilarga transportda yetkazib berishni iqtisodiy jihatdan hisoblab chiqilganda 2,3 mln so‘m moddiy xarajatlar sarflanadi.
Texnologik karta bo‘yicha ekinni yetishtirish uchun umumiy ishlab chiqarish xarajatlari 5% qilib belgilangan. Jami bevosita xarajatlar (yetishtirish va hosilni yig‘ib olish) miqdoriga umumiy ishlab chiqarish xarajatlarini qo‘shganimizda jami mehnat xarajatlarini chiqaramiz.
Takroriy ekinni yetishtirishda ustama xarajatlar texnologik kartada 25% deb belgilangan. Ular miqdori hamma mehnat xarajatlari ko‘rsatkichidan kelib chiqdi. So‘ng hamma mehnat xarajatlari ustama xarajatlar bilan qo‘shilib barcha xarajatlarni tashkil qildi hamda ular miqdori oldingi ko‘rsatkichlarga bog‘liq bo‘ldi.
6‐jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
