Kirish. Korporativ birlashishlarning iqtisodiy mohiyati, bozor iqtisodiyoti sharoitidagi ahamiyati va amalga oshirilishi

2-jadval
Piramida shaklidagi Kompleks Korporativ tuzilma.⁵

Rivojlangan mamlakatlar amaliyotida korporativ birlashmalar kompleks korporativ tuzilmalar deb ataladi. Kompleks korporativ tuzilmalarning eng asosiy turi sifatida xolding kompaniyalar faoliyati ko‘p ko'zga tashlanadi. Bunda xolding kompaniyalarida piramida shaklidagi boshqaruv amalga oshiriladi.
“Xolding kompaniyalar boshqa kompaniyaning ovoz beruvchi aksiyalari yirik paketiga ega kompaniya hisoblanadi. Ovoz beruvchi aksiyalarining yirik paketi xolding kompaniyaga tegishli kompaniyalar sho'ba kompaniyalar hisoblanadi” . Piramida shakldagi oddiy kompleks korporativ tuzilmani quyidagi shaklda ifodalash mumkin (2-jadval).Moliya-sanoat guruhlari birinchi navbatda real sektor va moliyaviy sektor kompaniyalarining o'zaro kapital almashishi (qarama-qarshi tarzda bir-birining aksiyalariga egalik qilish) asosida tashkil etiladi.
Bunday amaliyot Yaponiya tajribasida yaqqol ko'zga tashlanadi. Tovarlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko'rsatish sohalarida amal qiluvchi bunday tuzilmalar faoliyati bir- birini o'zaro to'ldirishda ahamiyatga ega hisoblanadi. Ya’ni yirik sanoat korxonalari tijorat banklari uchun bir tomondan katta miqdordagi arzon resurs mablag'lari egasi sifatida xizmat qilsa, boshqa tomondan kredit mablaglariga talabgor ishonchli mijoz hamdir.
Aynan shu jihat moliya-sanoat guruhlari rivojlanishiga zamin yaratgan. Bundan tashqari Tadqiqotchilaming fikriga ko'ra Bob Tricker. Corporate governance: principles, policies and practices. - UK.: Oxford university press, 2012. - P. 25796 Bob Tricker. Corporate governance: principles, policies and practices. - UK.: Oxford university press, 2012.-P . 256.323 moliya-sanoat guruhlari rivojlanishining beshta asosiy bosqichlari quyidagilar:
Birinchi bosqich savdo-sanoatga asoslangan rrioliya-sanoat guruhlarini bank ishtirokisiz shakllantirishdir.
Ikkinchi bosqich moliya-sanoat guruhlarini mustaqil bank ishtiroki bilan shakllantirishdir.
Uchinchi bosqich moliya-sanoat guruhlarini ichki bank bilan shakllantirishni qamrab oladi.
To'rtinchi bosqich moliya-sanoat guruhlarini boshqaruvchi bank bilan tashkil etish hisoblanadi.
Beshinchi bosqich moliya-sanoat guruhlarini rivojlangan moliya guruhi bilan shakllantirishdir.Xalqaro amaliyotda moliya-sanoat guruhlarining rivojlanish bosqichlari quyidagi rasmda keltirilgan (3-jadval)