Kirish. Kompleks birikmalar haqida tushunchalar

1-MA’RUZA


KIRISH. KOMPLEKS BIRIKMALAR HAQIDA
TUSHUNCHALAR

REJA:

1. 
   Komplekc birikmalar tushunchasi. Tarixiy ma’lumotlar.
   
2. 
   Koordinatsion nazariyaning asosiy holatlari.Verner-Miolati qatori
   

3. Kompleks birikmalarning kordinatsion soni.
Комплекс ҳосил қилувчи - марказий атом ва у билан ноионоген боғланишда бўлган, унинг ички сферасини ташкил қилган атом ёки молекулаларнинг маълум сонини ўзида тутган моддалар комплекс бирикмалар эканлигини биламиз.
Kompleks birikma shunday birikmaki, uning molekulasi yoki ioni markaziy atomga ega bo’lib, buni bir necha ion yoki molekulalar, ya’ni ligandlar qurshab turadi.
Kompleks birikmalar oddiy molekulalardan farq qilib, kompleks xosil qiluvchi markaziy atomni qurshab turuvchi ion va molekulalar mustaxkam bog’lab turadi. Хatto eritmalarda xam u o’zining mustaxkamligini saqlab qolishga intiladi.
Markaziy atom (kompleks hosil qiluvchi), odatda, akseptor, ligandlar esa elektronlarning donorlari boʻlib, kompleks hosil boʻlganda ular orasida donor-akseptor yoki koordinatsion bogʻ-lanish vujudga keladi. Kompleks elektroneytral yoki noelektrolit, musbat (kompleks kation) yoki manfiy (kompleks anion) zaryadli boʻlishi mumkin
Markaziy ionning musbat zaryadi, uni qurshab turuvchi ligandlar manfiy zaryadlari yigindisidan katta bo’lsa, kation kompleks, kichiq bo’lsa anion kompleks, teng bo’lsa neytral kompleks deyiladi.
[Cu(NH3)4]²⁺ kation kompleks
[Fe(CN)6]^4- anion kompleks
[Pt(NH3)4Cl2] neytral kompleks

Kompleks hosil qiluvchi markaziy atom koordinatsion birikmalar yadrosini, u bilan bogʻlangan (koordinatsiyalangan) molekulalar yoki ionlar — ligandlar bilan birgaalikda kompleksning ichki sfera sini tashkil etadi, markaziy atom bilan bevosita bogʻlanmagan ionlar kompleks tarkibiga kirsa, ular kompleksning tashqi sferasida boʻladi.