2-misol. Ushbu
ifodadan butun qism ajratamiz. Buning uchun suratdagi ko’phadni maxrajdagi ko’phadga bo’lish lozim. Bo’lishni “burchakli bo’lish” usulida bajaramiz:
3x4-10ax3+22a2x2-24a3x+10a4
|
x2-2ax+3a2
|
3x4-6ax3+9a2x2
|
3x2-4ax+5a2
|
-4ax3+13a2x2-24a3x
|
|
-4ax3+8a2x2-12a3x
|
|
5a2x2-12a3x+10a4
|
|
5a2x2-10a3x+15a4
|
|
-2a3x-5a4
|
|
|
|
Demak,
Aytaylik, φ(x)=b0+b1x+b2x2+…+bnxn ko`phad berilgan bo`lsin . Darajasi n ga teng va bosh koeffisenti b n 0 bo`lgan har qanday φ(x) ko`phadning bosh koeffisentini doimo 1 ga keltirib olish mumkin . Buning uchun ko`phadni qarash kifoya . g(x) ko`phadddan boshqa bosh koeffisenti ixtiyoriy bo`lgan m≥n darajali f(x)=α0+ α1x+ α2x2+ …+ αmxm ko`phad berilgan bo`lsin .
Agar f(x) ko`phad n- darajali ko`phad bo`lsa u deg f(x) =n kabi yoziladi.
Teorema. Har qanday f(x) va g(x) 0 ko`phadlar uchun shunday yagona h(x) va r(x) ko`phadlar mavjudki , ular uchun deg r(x) < degg(x) va deg h(x)f(x)=g(x) h(x)+ r(x) (2.2)
Isboti Agar f(x) ko`phaddan a mxm-ng(x) ko`phaddi ayirsak , f(x)- a mxm-ng(x) = r1(x) ko`phadda a mxm had bo`lmaydi . Bu yerda quyidagi ikki hol bo`lishi mumkin :
a) r1(x) x ning darajasi g(x) ning darajasidan kichik ;
b) r1(x) ning rarajasi g(x) darajasidan katta yoki unga teng .
Agar a) hol yuz bersa , h(x) =a mxm-n ; r(x)= r1(x) bo`lib , teorema isbotlangan bo`ladi . Biz b) hol ustida to`xtalib o`tamiz . faraz qilaylik , dar r1(x) ≥ deg g(x) bo`lib , r1(x) = c0+c1x +c2x2+… +ckxk ko`rinishga ega bo`lsin .
Endi g(x) ko`phadni ckxk-n ga ko`paytirib , natijasini r1(x) dan ayiramiz . U holda r1(x) - ckxk-ng(x) = r2(x) bo`lib , r2(x) ko`phadga ckxk had bo`lmaydi .
r2(x)=d0+d1x+d2x2+…+dlxl bo`lsin . Bu yerda yana yuqoridagi ikki holdan biri yuz berishi mumkin :
1) Agar l≥n bo`lsa , ushbu ayrmani tuzamiz :
r2(x)- d1xl-n g(x)= r3(x) ,
jarayonni davom ettirib , biror v qadamdan so`ng dar rv(x)< dar g(x) ga erishamiz .Boshqacha aytganda , rv-1(x)- g(x)=rv(x) tenglikda dar rv(x)< dar g(x) bo`ladi .
Endi ushbu tengliklarni hadlab qo`shamiz :
f(x)- a mxm-ng(x)= r1(x)
r1(x)- c kxk-n g(x)= r2(x),
r2(x)- d lxl-n g(x)= r3(x),
……………………….
rv-1(x)- g(x)= rv(x).
unda
f(x)-( a mxm-n+ c kxk-n + d lxl-n+…+ )g(x)= rv(x)
hosil bo`ladi . bu yerda
a mxm-n+ c kxk-n +…+ =h(x) va rv(x) =r(x)
desak, f(x)=g(x)·h(x)+r(x) tenglik hosil bo`ladi .
f(x)=g(x)·h(x)+r(x) tenglikdagi f(x) bo`linuvchi , g(x) bo`luvchi , h(x) chala bo`linma , r(x) esa qoldiq ko`phadlar deyiladi .
Endi (1) tenglikning yagonaligini isbotlaymiz .
Aytaylik , (1) shartni qanoatlantiruvchi yana bir juft va
Ko`phad mavjud , yani
f(x)=g(x) · + (2.3)
tenglik o`rinli bo`lsin . (2.2) va (2.3) tengliklarni hadlab ayirib
o=g(x)(h(x)- )+(r(x)- )
yoki
g(x)·(h(x)- )= - r(x) (2.4)
ni hosil qilamiz . Bu yerda r(x) va ning aniqlanishiga asosan dar
( -r(x))< dar g(x) bo`ladi . Agar chap tomonda h(x)- 0 bo`lsa , ( -r(x)) ning darajasi (2.4) ga asosan g(x) ning darajasidan kichik emas. Bu esa r(x) va ning aniqlanishiga ziddir . Shuning uchun h(x) = bo`ladi . bunga ko`ra (3) dan r(x)= kelib chiqadi .
Bu teoremani bazan f(x) ko`phadni g(x) ko`phadga qoldiqli bo`lish teoremasi deb yuritiladi .
Do'stlaringiz bilan baham: |