Kirish I. Bob. Chizmalarda qoplanish termik va boshqa ishlov berish

2.2. TERMIK ISHLASH

Termik ishlashda Fe-Fe3C sistemsining holat diagrammasiga asoslanadi.

Fe-Fe3C holat diagrammasida PSK chizig`idagi har qanday nuqta pastki kritik nuqta bo`lib, A1 bilan, GSE chizig`idagi har qanday nuqta esa yuqorigi kritik bo`lib, A3bilan belgilanadi. A1 kritik nuqta qotishma sovitilganda austenitdan perlit hosil bo`lishini, qotishma qizdirilganda esa perlitdan austenit hosil bo`lishini ifodalaydi. A3 kritik nuqta qotima sovitilganda evtektoidgacha bo`lgan po`latlarda ferrit, evtektoiddan keyingi po`latlarda esa tsementit ajralib chiqa boshlashiga, qotishma qizdirilganda evtektoidgacha bo`lgan po`latlarda ferrit, evtektoiddan keyingi po`latlarda esa tsementit ajralib chiqa boshlashiga, qotishma qizdirilganda evtektoidgacha bo`lgan po`latlarda ferritning, evtektoiddan keyingi po`latlarda esa ikkilamchi tsementitning batamom erib bo`lishiga to`g`ri keladi.
Qotishma qizdirilgan vaqtdagi kritik nuqta As⁽ bilan, qotishma sovitilgan vaqtdagi kritik nuqta esa Ar⁽⁽ bilan belgilanadi. Binobarin, austenitning perlitga aylanish kritik nuqtasi Ar bilan, perlitning austenitga aylanish kritik nuqtasi esa As bilan, austenitdan ferrit ajralib chiqa boshlash kritik nuqtasi Ar3 bilan, austenitdan ikkilamchi tsementit ajralib chiqa boshlash kritik nuqtasi ham Ar3 bilan, ferritning austenitda batamom erib bo`lish kritik nuqtasi As3 bilan, ikkilamchi tsementitning austenitda batamom erib bo`lish kritik nuqtasi ham As3 (ko`pincha, Asm((() bilan belgilanadi.
Po`latni yumshatish. Po`latni As1 kritik nuqtadan yuqori temperaturagacha qizdirish va temperaturada ma'lum vaqt tutib turgandan keyin sekin- asta sovitish yumshatish deb ataladi. Po`lat As1 nuqtadan yuqori, ammo As3 nuqtadan past teiperaturagacha qizdirilganda uning qayta kristallanishi to`la bo`lmaydi va yumshatish chala yumshatish deb ataladi. Yumshatishda po`latning holati muvozanat holatiga yaqinlashadi. Yumshatilgan po`latning strukturasi ferritperlitdan (evtektoidgacha bo`lgan po`lat), perlitdan (evtektoid po`lat) yoki perlittsementitdan (evtektoiddan keyingi po`lat)iborat bo`ladi.
Agar po`lat As3 kritik nuqtadan yuqori temperaturagacha qizdirilib, so`ngra havoda sovitilsa, po`lat normallanadi.
Po`latni toblash. Evtektoidgacha bo`lgan po`latni As3 kritik nuqtadan, evtektoiddan keyingi po`latni As1 kritik nuqtadan yuqori temperaturagacha qizdirish va shu temperaturada ma'lum vaqt tutib turib, so`ngra tez sovitish toblash deyiladi. Evtektoidgacha bo`lgan po`lat As1 kritk nuqtadan yuqori ammo As3 kritik nuqtadan past temperaturagacha qizdirilib, shu temperaturada ma'lum vaqt tutib turilgandan keyin tez sovitilsa, u chala toblanadi.
Po`latni bo`shatish. Toblangan po`latni As1 kritik nuqtadan past temperaturagacha qizdirib, so`ngra ma'lum tezlik bilan sovitish bo`shatish deb ataladi.


XULOSA

O‘qituvchining kasbiy xususiyatlari borasida to‘xtalganda shuni ta'kidlash lozimki, u eng avvalo o‘z kasbining jonkuyari, uni dildan sevadigan, o‘z ishiga ijodiy va ilmiy yondoshadigan shaxs bo‘lmog‘i ta'lab etiladi. Bu shaxsda yangi bilimlar va ilg‘or tajribalariga chanqoqlik, muhimi unda tashkilotchilik, kuzatuvchanlik, qat'iylik va insoniylik xususiyatlari yaqqol sezilib tursin. O‘qituvchi tasviriy san'atdan maxsus bilim va malakalar bilan qurollanmasdan turib muallimlikni bajara olmaydi yoki o‘quvchi yoshlarga tabiat go‘zalligini, ona Vatanimizning tarixini, milliy merosimizning tarixini ta'riflab bera olmaydi, hamda o‘z kasbiga qiziqtira olmaydi.

Talaba yoshlar ta'lim jarayonida O‘zbekiston xududidagi tasviriy san'atning shakllanishi taraqqiyot tarixiy bosqichlari bilan uzviy bog‘liqligi bosqichma - bosqich rivojlanib, mukammallashib kelayotgan metodika fanining, zamonaviy o‘qituvchi kadrlar tayyorlashda tarbiyaviy mohiyati yuksak ekanligi haqida bilishlari uchun avvalo o‘zimizda rivojlangan tasviriy san'at turlari va tarixi haqida chuqur bilimga ega bo‘lishi talab etiladi.
Bugungi talaba, bo‘lajak pedagog, o‘zbek xalqining hamda o‘tmishi bor bo‘lgan Markaziy Osiyo xalqlarning amaliy va tasviriy san'at borasidagi noyob namunalarini o‘zlashtirgan bo‘lishi va to‘laligicha o‘quvchi yoshlarga ulashmog‘i ayni davr talabidir.
Kasb-hunar kollejlarida tasviriy san’at sohasiga oid qator mutaxasisliklar bo’lib, ular: tasviriy san`at o`qituvchisi amaliy san’at, dizayn, rang tasvir, rassom, haykaltarosh, bezovchi rassom, kulol va keramika,o’ymakor, fotografika, ekobana, grafika kabi 60 dan ortiq mutaxasisliklar tayorlanadi. Bu kasblarning har biri alohida- alohida bo’limlarda o’qitilib, yetuk kichik mutaxasis rassomlar tayorlanadi.