Kirish error: Reference source not found

2014 y.	2015 y.	2016 y.	2017 y.	2018 y.
2019 y. (reja)
Mahalliy budjet jami daromadlari, % da	100	100	100	100	100	100
Mahalliy budjetlarga berilgan subvensiyalar (2018 yildan boshlab maqsadli ijtimoiy transfertlar) ulushi, % da	26,0	17,9	13,5	7,0	41,4	25,0
Mahalliy budjetlarning boshqa daromadlari, % da	74,0	82,1	86,5	93,0	58,6	75,0

Yuqoridagi 3-jadvalda 2014-2019 yillar uchun mahalliy budjetlarning daromadlari manbai dinamikasi keltirilmoqda. Mahalliy budjetlarning daromadlari 2014 yilda barcha daromadning 74,0% ni tashkil etdi. Bu miqdor 2015 yilda 82,4%, 2016 yilga 86,5% va 2017 yilda 93,0% ni tashkil etgan. Ushbu miqdor 2019 yilda kamaygan va 75% miqdorida belgilangan. Albatta, ushbu holatni ijobiy baholay olmaymiz. Chunki, mahalliy budjetlarning respublika budjetiga qaramligi qanchalik kamaysa – shuncha yaxshi hisoblanadi.

. 5-jadval
Jondor tuman moliya bo`limining 2017-2018yil byudjet ijrosi<sup>8</sup>
(ming so`m)

KO`RSATKICHLAR		2017-YIL				2018 –YIL
		Reja		Bajarilishi		Reja		Bajarilishi
BYUDJET DAROMADI		87,156,680.25		88,162,625.96		128767303.3		111267025,9
SHUNDAN:
SOLIQLAR		44,773,327.00		46,013,186.72		20813276		22495390,98
BOSHQA DAROMADLAR		7,952,876.00		7,951,779.49		505797		840449,96
O`ZARO HISOB- KITOBLAR		34,430,477.25		34,197,659.75		40595011,69		21077966
GRANTLAR		0		0		66853219		66853219

Tuman moliya bo`limining daromadlarini tahlil qiladigan bo`lsak , 2017-yilda reja bo`yicha 87,156,680.25 (ming) so`mni tashlik qilishi rejalashtirilgan bo`lib, 88,162,625.96 (ming so`m) etib bajarilgan. 2018 yilda daromadlar jami 111267025.9 (ming) so`mni tashkil etgan. 2018 yilda jami daromadlar tarkibida soliqlar 22495390.98 (ming) somni tashkil etgan bo`lsa, 2017 yilda esa 46103186.72 (ming) so`mni tashkil etgan. Grantlar hisobiga 2018 yida daromadlar oshgani korishimiz mumkin.

6-jadval
2017-2018-yillarda Jondor tumanining daromadlar tarkibining tahlili⁹

KO`RSATKICHLAR	2017-yil (ming so`mda)	Foizda	2018-yil (ming so`mda)	Foizda
BYUDJET DAROMADI	88162625.96	100	111267025.9	100
SHUNDAN:
Tartibga soluvchi Daromadlar:	57883423.2	65.66	93944758.3	84.4
qo'shilgan qiymat solig'i	4478289,24	5.1	*	*
aksiz solig'i:	5887000,0	6.7	*	*
jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig'i	4265801.39	4.8	2371154.26	2.13
yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig'i	9004534.52	10.2	3642419.0	3.27
yer qa'ridan foydalanganlik uchun soliq	138.33	0.0001	*	*
transfertlar	34197659.75	38.8	87931185.0	79
Biriktirilgan daromadlar	22327423.3	25.32	16481817.7	14.8
BOSHQA DAROMADLAR	7951779.49	9,02	840449,96	0.8

Tuman daromadlari tarkibuda tartibga soluvchi daromadlar 2017-yilda 65,66 foizni, 2018-yilda esa 84.4 foizni, biriktirilgan daromadlar esa mas ravishda 25,32 va 14.8 foizni tashkil etgan
7-jadval
2018-yilda Jondor tumaniga ajratilgan grantlar tarkibi¹⁰
(ming so`m)

GRANTLAR (JAMI)	66853219	66853219
Talim soxasi uchun viloyatlar va Toshkent shaxar byudjetlaridan olingan maqsadli ijtimoiy transfertlar	45913939	45913939
Tibbiyot soxasi uchun viloyatlar va Toshkent shaxar byudjetlaridan olingan maqsadli ijtimoiy transfertlar	20939280	20939280

2018-yilda tuman jami bo`lib 66853219 (ming ) so`mda grantlar olgan bo`lib, shuning 45913939 (ming) so`mi ta`lim sohasi uchun bo`lib, qolgan 20939280 (ming) so`mi esa tibbiyot soha uchun ajratilganinin ko`rishimiz mumkin.Bu mablag`lar tumanning ijtimoiy rivojlanishiga katta turtki b`ladi. Zero mamlakatimizda ijtimoiy sohani qo`llab quvvatlashga alohida e`tabor beriladi.

3-rasmdan shuni ko`rishimi mumkinki 2017-yil daromadlar tarkibida soliqlar 52.2 %ni, boshqa daromadlar esa 9% ni tashkil etganini ko`rishimiz mumkin.

3-rasm. Jondor tumanining 2017 –yil byudjet daromadi¹¹

Mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishda tartibga soluvchi daromadlar ham muhim ahamiyat kasb etadi.Shu munosabat bilan hozirgi paytda amaldagi tartibga muvofiq ravishda mahalliy byudjetlar daromad bazalarining barqarorligini ta'minlashda quyidagilardan tartibga soluvchi daromadlar sifatida foydalanilayotganligini qayd etib o'tishimiz mumkin: qo'shilgan qiymat solig'i, aksizlar, yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig'i, savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari uchun yagona soliq to'lovidan Davlat byudjetiga ajratmalar, mikrofirma va kichik korxonalarni qo'shib hisoblaganda yagona soliq to'lovidan Davlat byudjetiga ajratmalar, jismoniy shaxslarning daromadlaridan olinadigan soliq, yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliq va boshqalar.

4-rasmdan shuni ko`rishimi mumkinki 2018-yil daromadlar tarkibini tahlil qiladigan bo`lsak , unda soliqlar jami daromadning 20.2%ni, grantlar 60%ni tashkil etganligini ko`rishimiz mumkin.

4-rasm. Jondor tuman 2018-yil byudjet daromadlari.¹²

3.1. Mahalliy byudjetlar daromadlari bazasini mustahkamlash yo’nalishlari

Mahalliy byudjetlar daromad bazalari barqarorligini ta’minlash va uni mustahkamlashning asosiy yo’nalishi sifatida biriktirilgan va tartibga soluvchi daromadlar o’rtasidagi nisbatni optimallashtirish e’tirof etilgan ekan, ushbu nisbatni ifodalashda biriktirilgan daromadlarning salmog’ini amaldagi darajaga nisbatan birmuncha oshirish uchun bajarilishi lozim bo’lgan chora-tadbirlar qatoriga quyidagilarni kiritish, bizningcha, maqsadga muvofiq hisoblanadi:

1. Qonun hujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq mahalliy byudjetlarga yo’naltiriladigan mahalliy soliqlar, yig’imlar, bojlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’liq va o’z vaqtida undirilishiga erishish. Afsuski, amalga oshirilgan tahlil natijalarining ko’rsatishicha, yuqoridagilarning to’liq va o’z vaqtida undirilishiga erishish vazifasini amalda to’liq uddalashning iloji bo’lmayapti. O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va uning quyi organlari (Davlat soliq boshqarmalari va Davlat soliq inspektsiyalari) tomonidan sezilarli ishlar qilinayotganligiga qaramasdan mahalliy byudjetlarga borib tushishi lozim bo’lgan mahalliy soliqlar, yig’imlar, bojlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha boqimandalarning summalari, ma’lum bir sanalarda, katta summani tashkil etish amaliyoti hamon saqlanib qolmoqda. Shunga mos ravishda, ularning to’liq undiriluvchanlik darajasiga erishishning iloji bo’lmayapti.
2. Qonun hujjatlarida belgilangan normativlarga muvofiq davlat mulki ob’ektlarini joylashtirish, foydalanishga berishdan olingan daromadlarning mahalliy byudjetlar daromad bazalarining barqarorligini ta’minlash va uni mustahkamlashdagi rolini oshirish. Allaqachon bu sohada tegishli qarorlar qabul qilingan va ma’lum darajada ishlar qilinayotgan bo’lishiga qaramasdan davlat mulki ob’ektlarini joylashtirish va ularni foydalanishga berishdan olingan daromadlar mahalliy byudjetlar daromad bazalarining barqarorligini ta’minlashda, oz bo’lsa-da, o’z ta’sirini ko’rsata olmayapti. Bozor iqtisodiyotining tegishli printsiplariga qat’iy rioya etgan holda davlat mulkidan samarali foydalanish borasida ma’lum muammolar mavjud.
Ayrim hollarda bu mulkning talon-taroj qilinayotganligi, qonunga xilof ravishda sotib yuborilayotganligi, umumdavlat, shu jumladan mahalliy hokimiyatlarning manfaatlarini yetarli darajada hisobga olmasdan ulardan foydalanish amaliyotiga yo’l qo’yilayotganligi, bu mulklardan foydalanish bo’yicha tegishli narxlarning asossiz va sun’iy ravishda pasaytirib o’rnatilayotganligi ana shunday muammolarning jumlasiga kiradi.
Shu munosabat bilan bu yerda tegishli muammolarni hal etish yoki ularning mahalliy byudjetlar daromadlarining barqarorligini ta’minlashdagi salbiy ta’sirini minimallashtirish maqsadida, nazarimizda, davlat mulkini joylashtirish va ulardan foydalanish borasida tegishli qarorlar qabul qiluvchilarning mas’uliyatlarini yanada oshirish masalasini yana bir marta ko’rib chiqish fursati yetdi.
Gap bu yerda o’z xizmat mansabini suist’emol qilib davlat mulkini joylashtirish va ulardan samarali foydalanish masalalarida ongli ravishda xatoliklarga yo’l qo’yib davlat manfaatlariga ma’lum miqdorda zarar yetkazgan mansabdor shaxslarning javobgarlik darajasi xususida ketayapti.
Davlat mulkini joylashtirish va ulardan foydalanish jarayonida o’rnatilgan tartiblarga qat’iy rioya etmasdan va bozor iqtisodiyotining tegishli talablarini inkor etgan holda ma’lum xatoliklarga yo’l qo’ygan va oqibatda davlat mulkidan nooqilona foydalanishga olib kelgan mansabdor shaxslarni jazolash yoki javobgarlikka tortish mexanizmi, bizning nazarimizda, haddan tashqari insonparvarlikka asoslangan.
Mansabdor shaxslarni jazolash yoki javobgarlikka tortishning amaldagi mexanizmi hamon shu tarzda davom etaversa, hali-beri davlat mulkidan foydalanishni davr talablari darajasida mustahkamlashga erishishning iloji bo’lmaydi. Buning sabablari, bizning fikrimizcha, quyidagilardan iborat:
- hozirgi amaliyotda davlat mulkidan foydalanish tartibining buzilish hollari aniqlanganda mansabdor shaxslarga nisbatan solinadigan jarimalarning miqdori ko’rilgan (yetkazilgan) zararlarning miqdori bilan uzviy bog’lanmagan;
- davlat mulkidan foydalanish tartibining buzilish hollari aniqlanganda mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining 5 barobaridan 10 barobarigacha miqdorda jarima solinishi, ularning iqtisodiy yoki moliyaviy ahvoliga sezilarli ta’sir ko’rsatmaydi. Shuning uchun ham ularning amaldagi o’rnatilgan darajasi ko’zlangan maqsadga (davlat mulkidan samarali foydalanishga) erishish imkonini bermaydi;
- undirilishi lozim bo’lgan jarima miqdori ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan mansabdor shaxs ish haqining miqdoriga bog’liq ravishda ayrim hollarda to’liq va boshqa hollarda esa qismlarga bo’lib undirilishi ham davlat mulkidan samarali foydalanishni ta’minlashga hal qiluvchi rolni o’ynamaydi.
Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, bizning fikrimizcha, davlat mulkini joylashtirish va ulardan samarali foydalanish tartibiga qat’iy rioya etmasdan tegishli xatoliklarga yo’l qo’ygan va oqibatda davlat mulkidan nooqilona foydalanishga olib kelgan mansabdor shaxslarni jazolash yoki javobgarlikka tortish mexanizmiga tegishli o’zgartirishlarni kiritish (jumladan, yetkazilgan zararlarning summasini to’liq qoplash, qo’llanilishi lozim bo’lgan jarimalarning summasini keskin oshirish, zararlarni qoplash uchun qisqaroq muddatni belgilash, zarur bo’lgan hollarda javobgarning mol-mulkini musodara qilish va h.k.) va uning ta’sirchanligini kuchaytirish maqsadga muvofiqdir.
3. Qonun hujjatlariga muvofiq meros olish, hadya etish huquqi bo’yicha davlat mulkiga o’tgan pul mablag’lari hisobidan olingan daromadlarning mahalliy byudjetlar daromad bazalarining barqarorligini ta’minlash va uni mustahkamlashdagi rolini oshirish. Albatta, bu mablag’lar hisobidan mahalliy byudjetlar daromad bazalarining barqarorligini ta’minlash va uni yanada mustahkamlash maqsadida ularning biriktirilgan (o’z) daromadlari tarkibida meros olish yoki hadya etish huquqi bo’yicha davlat mulkiga o’tgan pul mablag’larini oshirish hal qiluvchi ahamiyatga ega emas. Shunday bo’lishiga qaramasdan bu yerda, bizning fikrimizcha, mahalliy byudjetlarning biriktirilgan va tartibga soluvchi daromadlari o’rtasidagi nisbatni optimallashtirish maqsadida biriktirilgan daromadlarning salmog’ini amaldagi darajaga nisbatan birmuncha oshirish uchun ma’lum bir rezervlar mavjud. Gap bu yerda meros tarzida berilayotgan yoki hadya etilayotgan mol-mulkning haqiqiy bozor qiymati ustida ketayapti. Meros tarzida qoldirilayotgan yoki hadya etilayotgan mol-mulkni rasmiylashtirish bilan bog’liq bo’lgan jarayonlarda ularning haqiqiy bozor qiymati emas, balki sun’iy ravishda pasaytirilgan qiymat hisobga olinayotganligi hech kimga sir emas. Shuning uchun ham bu yerdagi ishlarni bozor talablari darajasida tartibga keltirish va bozor mexanizmlarining qo’llanilishi meros olish, hadya etish huquqi bo’yicha davlat mulkiga o’tgan pul mablag’lari hisobidan olingan daromadlarning mahalliy byudjetlar daromad bazalarining barqarorligini ta’minlash va uni mustahkamlashdagi rolini oshirishga xizmat qilishi mumkin.
4. Yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet el davlatlaridan kelgan qaytarilmaydigan pul tushumlarining mahalliy byudjetlarga tushib turishini ta’minlash. Bunday xarakterga ega bo’lgan pul tushumlari mahalliy byudjetlarning daromadlari ekanligi qonunchiligimizda, ya’ni O’zbekiston Respublikasi Byudjet Kodeksining 52-moddasida aks ettirilgan. Shunday bo’lishiga qaramasdan, biz tomonimizdan amalga oshirilgan tahlil natijalari mahalliy hokimiyat organlarining bunday imkoniyatdan deyarli foydalanmayotganliklarini ko’rsatdi, ya’ni mahalliy byudjetlarning daromadlari tarkibida yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet el davlatlaridan kelgan qaytarilmaydigan pul tushumlari daromadlar sifatida deyarli mavjud emas. Ularning ana shunday daromadga aylanishi mahalliy hokimiyat organlari va ular rahbarlarining hatti-harakati, tashabbuskorligi, bilimi, saviyasi, kirishuvchanligi, muomala madaniyati, intilish-u niyatlari va h.k.larga bevosita bog’liq. Holbuki, ana shunday omillar hisobiga yuridik va jismoniy shaxslardan, shuningdek chet el davlatlaridan kelishi mumkin bo’lgan qaytarilmaydigan pul tushumlarining mahalliy byudjetlarga kelib tushishini ta’minlash mahalliy hokimiyat organlari va ularning rahbarlari hisobidan katta miqdordagi xarajatlarning qilinishini talab etmaydi. Shuning uchun ham qonunchiligimizda ko’zda tutilgan bu imkoniyatdan maksimal ravishda foydalanish va uning uddasidan chiqish hozirgi sharoitda mahalliy byudjetlarning biriktirilgan va tartibga soluvchi daromadlari o’rtasidagi nisbatni optimallashtirishda, bizning fikrimizcha, e’tiborga loyiq bo’lgan elementlardan biri sifatida qaralishi kerak.
Mamlakatimizda keyingi yillarda iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishda erishilgan yutuqlar 2014 yilda davlat byudjeti yalpi ichki mahsulotga nisbatan 0,2 foiz profitsit bilan bajarilganligi, inflyatsiya darajasi esa 6,1 foiz bo’lganligi mamlakatimizda olib borilayotgan byudjet-soliq siyosatining muvofiqlashtirib borilayotganligini bildiradi. Lekin byudjet munosabatlarida mahalliy moliyani, ayniqsa, mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishda o’z yechimini kutayotgan muammolar mavjud. Bu muammolar ichidan eng asosiysi, respublikamiz byudjet tizimida ayrim tuman byudjetlarining dotatsion holatda ekanligidir.
2015-2016 yillarda esa byudjet yalpi ichki mahsulotga nisbatan 0,1 foiz profitsit bilan bajarildi. Inflatsiya darajasi 5,6 foizni tashkil qildi, ya’ni prognoz ko‘rsatkichlari doirasida bo‘ldi.
Xalqaro miqyosda katta nufuzga ega bo‘lgan Jahon iqtisodiy forumi reytingiga ko‘ra, O‘zbekiston 2014-2015-yillardagi rivojlanish yakunlari va 2016-2017-yillarda iqtisodiy o‘sish prognozlari bo‘yicha dunyodagi eng tez rivojlanayotgan beshta mamlakat qatoridan joy olgani albatta barchamizga mamnuniyat yetkazadi.
Bundan tashqari, 2015-yilda mamlakatimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkiloti (FAO)ga a’zo davlatlarning oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash sohasida Mingyillik rivojlanish maqsadlariga erishgani uchun beriladigan mukofotiga sazovor bo‘lgan 14 ta davlatdan biri sifatida e’tirof etildi.
Jahon iqtisodiyotining rivojlanish jarayonlarini chuqur tahlil qilgan, o‘zimizning resurs va imkoniyatlarimizni real baholagan holda, biz oldimizga aniq maqsadni – ya’ni, 2030-yilga borib mamlakatimizda yalpi ichki mahsulot hajmini kamida 2 barobar oshirish vazifasini qo‘yidik.
Xalqaro byudjet amaliyoti tajribasini hisobga olgan holda, mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishning yo’nalishlari asosan quyidagilar deb hisoblaymiz.

1. 
   Hududlarni iqtisodiy-ijtimoiy rivojlantirishning eng asosiy moliyaviy manbai hisoblangan mahalliy byudjetning biriktirilgan daromadlar bazasini kengaytirish. Ushbu yo’nalishda mahalliy soliqlar sonini ko’paytirish, soliq stavkalarini oshirish hamda soliqlar bo’yicha beriladigan imtiyozlarni qisqartirish, yoki butunlay cheklash bo’yicha ish olib borilishi mumkin.
   
2. 
   Mahalliy byudjetlar daromadlarini shakllantirishda umumdavlat (federal) soliqlardan foydalanishni tartibga solish. Xalqaro amaliyotda umumdavlat soliqlaridan markaziy va mahalliy hokimiyat organlari soliq manbalaridan alohida foydalanish, soliqdan kelgan tushumlarni taqsimlashda foydalanish va soliq manbalaridan birgalikda foydalanish usullari mavjud. O’zbekiston Respublikasida amaldagi qonunchilikka asosan, mahalliy byudjetlar daromadlari va xarajatlarini muvofiqlashtirish maqsadida, umumdavlat soliqlaridan ajratmalar bo’yicha normativlar har byudjet yili uchun alohida tasdiqlanadi. Mahalliy byudjet daromadlari umumdavlat soliqlaridan ajratmalar hisobi bilan birgalikda uning xarajatlarini qoplamasa, u holda respublika byudjetidan dotatsiya va subventsiya ajratiladi.
   
3. 
   Mahalliy byudjet daromadlarini shakllantirishda mahalliy hokimiyat organlari tomonidan tashqi va ichki qimmatli qog’ozlar bozoridan qarz olish, ya’ni muomalaga turli mahalliy qarz majburiyatli qimmatli qog’ozlar chiqarish. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida, ya’ni AQSh, Germaniya, Frantsiya, Yaponiya va boshqalarda mahalliy hokimiyat organlari ushbu yo’nalishdan juda keng foydalanadilar.
   

Yuqoridagi yo’nalishlarni o’rgangan holda, biz mamlakatimizda mahalliy moliyani shakllantirishni takomillashtirish bo’yicha quyidagilarni amalga oshirib borishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.
Hududlarda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish natijasida yangi kichik korxonalar tashkil etish va qo’shimcha ish o’rinlarini yaratish orqali aholining ish bilan bandligini oshirish lozim. Ushbu chora-tadbirlarni amalga oshirishda tadbirkorlarning o’z mablag’lari, chet el investitsiyasi va tijorat banklarining imtiyozli kreditlaridan oqilona foydalanish lozim. Tuman va shahar hokimiyatining barcha ma’sul rahbarlari kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlariga keng imkoniyatlar yaratib berishlari bilan bir vaqtda, ularni huquqiy jihatdan qo’llab-quvvatlashlari kerak. Shu munosabat bilan tadbirkorlik faoliyati muhitining qanday holatda ekani, buning uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish va bu faoliyatning amaldagi rivojlanish sur’atlari barcha darajadagi hokimlar faoliyatini baholashning asosiy mezoniga aylanishi darkor.
Mahalliy moliyani shakllantirishning muammolaridan yana biri, bu hududlarni kompleks tarzda iqtisodiy-ijtimoiy rivojlantirishni rejalashtirishda mahalliy hokimiyat organlari, ya’ni mahalliy byudjet mablag’larini va ushbu hududda faoliyat yuritayotgan turli mulkchilik shaklidagi xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning mablag’larini oqilona birlashtiruvchi dasturni ishlab chiqish hisoblanadi. Hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning kompleks rejasini amalga oshirish juda katta moliyaviy mablag’lar talab etadi. Bunday tadbirlarni amalga oshirishni zarur moliyaviy mablag’lar bilan ta’minlash uchun mahalliy byudjet, tarmoqlar va xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning mablag’larini muvofiqlashtirish va to’plash zarur. Bu esa, o’z navbatida, hududlarda o’ziga xos yig’ma moliyaviy balansni ishlab chiqish vazifasini qo’yadi.
Har bir hududda yig’ma moliyaviy balans barcha moliyaviy rejalarni, ya’ni mahalliy byudjet, xo’jalik sub’ektlarining moliyaviy balanslari, aholining pul daromadlari va xarajatlari balansi hamda boshqalarni birlashtirib, uni yaxlit va mukammal, yagona rejaga aylantirilishini taqozo etadi. Ushbu omil esa alohida olingan har bir hududda (shahar, tuman, viloyat) mavjud barcha moliyaviy resurslarni shakllantirish va ulardan samaradorlik bilan foydalanish bo’yicha to’la ma’lumotga ega bo’lish va shu asosda, kompleks rivojlanish dasturida belgilangan vazifalarni amalga oshirishni moliyaviy ta’minlashga xizmat qiladi. Bizning fikrimizcha, hududlarni iqtisodiy-ijtimoiy rivojlantirishning kompleks dasturini ishlab chiqishda tuman va shahar hokimliklari huzurida mutassadi tashkilotlar (soliq, moliya va statistika organlari) va xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning rahbarlari tarkibidan jamoat asosida faoliyat yurituvchi muvofiqlashtiruvchi kengash tuzish lozim.
Ushbu kengash hududlarni rivojlantirishda umumshahar tadbirlarining smetasini va uni moliyalashtirishda mablag’larni yig’ishni hamda ularni maqsadga muvofiq sarflanishini doimiy nazorat etib borishlari lozim. Bunday kengashning tuzilishi hududning iqtisodiy-ijtimoiy rivojlantirishga erishish va dasturlarda ko’zda tutilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun zarur bo’lgan moliyaviy mablag’lar miqdorini to’g’ri aniqlash hamda ulardan maqsadli foydalanish imkoniyatini beradi. Lekin, shuni alohida ta’kidlab o’tish lozimki, biz yuqorida ko’rsatib o’tgan barcha tadbirlar o’zaro bir-birini talab etuvchi va o’z vaqtida bir-birini to’ldiruvchi hisoblanib, ularni uzviy bog’liqlikda amalga oshirilgan taqdirdagina iqtisodiyotga ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.