Kirish. Ekologiya kursi, maqsadi, vazifasi, tuzilmasi va tarixi. Reja

1.4 Hozirgi zamon ekologiya fani tuzilmasi. Ekologik hamqorlik Hozirgi zamon ekologiyasi odam va biosfera o`rtasidagi o`zaro mu­no­sabat masalalarini jadal o`rganmoqda.

Hozirgi zamon ekologiyasining yana muhim vazifalaridan biri bu biologik resurslardan oqilona foydalanish, odam faoliyati ta`si­rida tabiat o`zgarishlarini oldindan ko`ra bilish, tabiatda kechayotgan jara­yon­larni boshqarish yo`llarini o`rganish, zararkunandalarga qarshi ku­rash­ning zararsiz va samarador usullarini yaratish, sanoat korxonala­rida chiqindisiz texnologiyani ishlab chiqish va joriy etish.

Ekologiya umumiy va xususiy yoki tarmoqli bo`ladi. Umumiy ekolo­giya yoki sinekologiya har xil sistemalar (populyatsiyalar, jamoalar va ekosi­stemalar) ning tuzilishini, xossalarini hamda ularning funktsional printsi­plarini, xususiy ekologiya yoki autekologiya esa ayrim turlarning ular yashab turgan muhit bilan o`zaro munosabatini, turlarning muhitga ko`proq va uzviy moslashganligini o`rganadi. Xususiy ekologiya – o`simlik va hayvonlar ekologiyasidan iborat.

Bugungi kunda ekologiya sof biologik fanlar tizimidan chiqib, mazmuni kengayib bormoqda. Atrof-muhitga zamonaviy fan va texnika taraqqiyotining ta`siri natijasida ekologiya tushunchasi o`ta kengayib ketdi. Inson ekologiyasi degan tushuncha paydo bo`ldi.

Inson ekologiyasi yangi fan sifatida 1921 yil Amerikalik olimlar Borjes va Park tomonidan kiritildi. Inson ekologiyasi insonning atrof-muhitga va aksincha, atrof-muhitning insonga ko`rsatayotgan ta`sirini o`rgatadi. Insonning tabiatga ko`rsatayotgan ta`sir doirasi beqiyosdir, chunki hozirgi kunda insonning tabiatga nisbatan o`tkazayotgan salbiy ta`sirlari natijasida unumdor erlar eroziyaga uchrab unumsiz erlarga aylanmoqda, dasht ekosistemasi degan tabiiy ekosistemalar deyarli yo`qolib bormoqda, inson qo`li tegmagan o`rmonlar ham juda kam qolgan. er yuzi quruqligidagi o`rmonlar maydoni 75 % dan 25 % gacha kamaygan.

Agar yashil o`simliklar maydoni kengaytirilmasa, gidroenergiya va atom energiyasidan keng foydalanishga o`tilmasa, yana 100 yildan so`ng atmosferada kislorod kamayib, karbonat angidrit miqdori ko`payib kishi organizmining yashashai uchun xavf tug`diradi.

Qurg`oqchil mintaqalarda kishilarning xo`jalikdan noto`g`ri foydalanishi natijasida qayta cho`llanish xodisasi yil sayin kuchayib bormoqda. Hozir er qurrasi bo`yicha cho`llashgan maydonlar 30 mln km<sup>2</sup> ga etgan bo`lib, bu sayyoramiz quruqlik maydonining 20 % ni egallaydi.

Fan va texnika taraqqiy etgan sari insonning tabiatga ta`sir etish yo`llari va shakllari ko`payib, ular tabiatda bo`ladigan miqdor o`zgarishgagina emas, balki sifat o`zgarishlarga ham olib keladi.

Ekologiya tabiat bilan tirik organizmlarning uzviy bog`lanishini ifoda etar ekan, u shubhasiz tabiatni muhofaza qilishning ilmiy asosini tashkil etadi.

Hozirgi kunda ekologiyaning asosiy vazifalari quyidagilardir.

1.Hayotning tashkil topish qonuniyatlarini inson ta'sirini hisobga olgan holda o`rganish;

2. 
   Biosferadagi jarayonlarni o`rganish, boshqarish, bashorat qilish, insonning yashash muhitini saqlash;
   
3. 
   Biologik resurslardan oqilona foydalanishning ilmiy asoslarini yaratish va boshqalardir.