Kirish chizmachilik xojaligini tashkil etish

Masshtablar

Buyum tasviridagi chiziqli o‘lchamlarning shu buyumning haqiqiy o‘lchamlariga nisbati masshtab deb ataladi. Masshtab sonining nisbati oldiga M harfi qo‘yiladi (2.8-shakl).

2.8-shakl

O‘z DSt 2.302:2003 da barcha sanoat, qurilish tarmoqlarining va boshqa konstruktorlik hujjatlarining chizmalari uchun masshtablar va ularning belgisi belgilangan. Davlat stardartiga muvofiq chizmaning masshtabi quyidagicha tanlab olinishi lozim (2.3-jadval).
2.3-jadval.

	MASSHTABLAR
Kichraytirish masshtablari	Natural masshtab (Haqiqiy kattalik)	Kattalashtirish masshtablari
1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:20; 1:25; 1:40; 1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:500; 1:800; 1:1000	1:1	2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 100:1;

Z arur bo‘lgan hollarda (100 h):1 masshtablaridan foydalanish mumkin, bu yerda h - butun son.
Agarda chizmada hamma proyeksiyalar (tasvirlar) bir xil masshtabda bajarilgan bo‘lsa, u xolda masshtab belgisi asosiy yozuvda ko‘rsatiladi, bu holda M harfi tushurib qoldiriladi va 1:1; 1:2; 2:1 va hokazo kurinishida yoziladi.
Qolgan hollarda M1:1; M1:2; M2:1 tarzida yoziladi.

Chizma chiziqlari

Barcha sanoat, qurilish va boshqa konstruktorlik hujjatlari chizmalari
O‘z DSt 2.303:2003 yoki GOST 2.303-68 ko‘rsatmasiga binoan turli yo‘g‘onlikda chiziladi. Ularning har qaysisini o‘z vazifasi bor. Chizma chiziqlarining nomi, chizilishi va uning asosiy tutash chiziqqa nisbati yo‘g‘onligi 2.4-jadvalda ko‘rsatilgan. Chiziq yo‘g‘onligi s harfi bilan belgilanadi.
2.4-jadval.

№	Chiziqning nomi	Chiziqning shakli	Chiziqning yo‘g‘onligi	Chiziqning qo‘llanilishi
1	Asosiy yo‘g‘on tutash chiziq		s=0,6…1,5	Ko‘rinarli kontur chiziqlari, sirtlarning kesishish chiziqlari, chiqarilgan kesim va qirqim chiziqlarini chizishda.
2	Shtrix chiziq		s/3…s/2	Ko‘rinmas kontur chizqlari, ko‘rinmas o‘tish chiziqlarini chizishda.
3	Ingichka tutash chiziq		s/3…s/2	Tasvir ustida bajarilgan kesim chiziqlari, o‘lcham va chiqarish chiziqlari, kesim yuzasini shtrixovkalash chiziqlari, chetga chiqarish chiziqlari va ularning tokchalarini chizishda.
4	Ingichka shtrixpunktir chiziq