Kirish bob. Iqtisodiy o’sish va uni tavsiflovchi mezonlar

2.2. Iqtisodiy o’sishni tahlil qilish va uning modellari
Iqtisodiy o’sish moldellari yalpi ishlab chiqarishning uzok muddatli ko’payishi taklif omillariga tayangan xolda taxlil etish imkonini beradi.
Boshka iqtisodiy modellar singari iqtisodiy o’sish modellari xam real jarayonlarni abstrakt va soddalashgan ko’rinishda, shartli tarzda grafiklarda va tenglamalarda aks ettiradi.
Iqtisodiy o’sishning keynscha va neokllasik modellari mavjud. Keynscha modellarning moxiyati kuyidagicha:

• 
  ularning barchasi Keynsning yalpi talb to’g’risidagi bosh g’oyasiga tayanadi. Ya’ni ularni tuzishda mualliflar iatisodiyotni uzoa muddatli mutanosib rivojlanishining xal qiluvchi sharti yalpi talabni oshirish deb qarashgan;
  
• 
  iqtisodiy o’sishning asosiy omili investitsiyalar xisoblanadi, boshqa ishlab chiqarish omillari e’tiborga olinmaydi;
  

Keynscha iqtisodiy o’sish modelidan soddarogi 40-yillarda E. Domar tomonidan taklif etilgan model xisoblanadi. Undan farqli tarzda Domar modelida mexnat bozorida ortiqcha taklif mavjud, bu baxolarni barqaror xolatida ushlab turadi, investitsion lag «0» ga teng, kapital quyilmalarni eng chegaraviy unumdorligi doimiy deb olinadi.
E.Domar investitsiyalarni xam talab xam taklif omili deb qaraydi. Ya’ni investitsiyalar nafaqat mul’tiplikativ ta’sir ko’rsatib yalpi talabni oshiradi, balki ishlab chiqarish quvvatlarini yuzaga keltirib, ishlab chiqarishni rivojlantiradi, tovarlar taklifini oshiradi . Shunday ekan, yalpi talabning o’sishi yalpi taklifning o’sishiga teng bo’lishi uchun investitsiyalar qanday o’sishi kerak degan savol paydo bo’ladi. Bu savolga javob topish uchun Domar uch tenglamani o’z ichiga olgan tenglamalar sistemasini tuzdi:

1. 
   taklif tenglamasi;
   
2. 
   talab tenglamasi;
   
3. 
   talab va taklif tengligini ifodalovchi tenglama.
   

1. Taklif tenglamasida investitsiyalar ishlab chiqarish omillarining qanchaga ko’shimcha o’sishini ko’rsatadi . Agar berilgan sharoitda investitsiyalar I o’ssa, yalpi ishlab chikarish DK α mikdorga o’sadi: