Kirish Asosiy tushuncha va atamalar

Maxsus yiguv moslamalari

Maxsus yiguv moslamalarini kupseriyali va ommaviy ishlab chikarishlarda aloxida yiguv jarayonlarini bajarishda kullaniladi. Maxsus yiguv moslamlari 2 ta asosiy turga bulinadi.

1-turga baza detallarini yoki yigilayotgan maxsulotlarni uzellari kuzgalmas kilib urnatib maxkamlanadigan moslamalar kiradi. Bu turdagi moslamalar detalni yigish vaktida kerakli xolatda turgunligini (ustoychivost') ta`minlaydi va ishchilarni yiguv ob`ektini yigish vaktida ushlab xolatini ta`minlab turishdan ozod kilib ishlab-chikarish unumdorligini oshiradi.
Bunday moslamalarni konstruktsiyalariga detallarni anik tugri urnatish va maxkamlash talabi kuyilmaydi: yigilayotgan detallarni moslamaga kisish kuchi detalni yiguv jarayoni vaktida kuch va momentlar ta`sirida siljishga yul kuymaslik darajasida bulishi kerak.
Yiguvchilarga yigish jarayonini bajarishlari vaktida kulaylik tugdirish maksadida ularni kupincha kayta yigiladigan kilib tayyorlanadi. Baza detallarini va uzellarni maxkamlangan moslamlar bir va kupjoyli kilib tayrlanadi.
Bir joyli - yiguv moslama bir yigiladigan maxsulotni maxkamlash uchun ishlatiladi.
Kup joyli - moslamalar yiguvchilarni maxsulotni urnatishga sarflaydigan yordamchi vaktnи kiskartirib mexnat unumdorligini oshiradi. Bu moslamalarda texnolog jarayonlar parallel yoki ketma-ket xolda bajariladi. Bu moslamalar barcha detallarni bir xilda va tez maxkamlashni ta`minlashi kerak. Pnevmo uzatmali yiguv moslamalari bu talabga javob beradi.
Yukoridagi turdagi yiguv moslamalari statsionar va kuchma kurinishlarda bulishi mumkin.
Statsionar moslamalarni dastgox stendida yoki verstaklarda urnatiladi.
Kuchma moslamalar telejkalarda yoki konveyer plitasida urnatiladi.
Kichik ulchamli yoki engil detallarni yigilayotgan bu moslamalarni konveyer yon tarafida joylashgan verstaklarga konveyerdan olib kuyib yiguv jarayonini bajargandan keyin yana uz urniga kuyish va boshka jarayonga uzatish mumkin. Bu xolatda konveyer yigilayotgan maxsulotni moslama bilan birgalikda tashuvchi vazifasini bajaradi.
Avtomatik ravishda yigishda bu moslamalar baza detallarini anik urnatishni ta`minlashi kerak. Bunda moslamalarda yiguv ishlari oxirda maxsulotni moslamadan olish kurilmasi urnatilgan bulishi kerak.
2 - turdagi moslamalarga maxsulot kismi yoki yigilayotgan biriktiruvchi detallarni anik xatosiz ravishda tez urnatuvchi moslamalar kiradi. Bu moslamalarni kullashda yiguvchilar biritiruvchi detallarni uzaro xolatini ta`minlab maxkamlashda ozod buladilar, bu funktsiyani moslamalar avtomatik ravishda bajaradilar. Bunda moslamalarni payvandlash, parchalash, elimlash, razval'tsovka, rez'bali va boshka yiguv jarayonini avtomatlashtirishda katta rol' uynaydi.
Yukorida keltirlgan moslamalar bilan birgalikda mashinasozlikda yigiluvchi, egiluvchi elementlarni deformatsiyalash (prujina, ressor, kesilgan kol'tsa) moslamalari kullaniladi, xamda birikmalarini kuch ostida natyat bilan biriktirish, xamda yigish vaktida katta kuch ta`siri talab kilinadigan jarayonlarda kullaniladi. Bu turdagi moslamalar yiguvchilar mexnatini engillatib, ishlab-chikarish unumdorligini oshiradi. Bu moslamalarni xarakatga keltirish kuchaytirgich bilan birgalikda kul yordamida amalga oshiriladi yoki kuch uzatmalari (pnevmo, gidro yoki elektr uzatmalar) yordamida amalga oshiriladi.