Kirish adabiyotlar taxlili

И.Б. Кокоева, Н.Т.Кисиев, Л.А.Воропанова. д-р техн профессор Geography of RussiyaСтатья поступила 17.01.2016 г. © Л.А. Воропанова, Н.Т. Кисиев, З.А. Гагиева, 2016 Рецензент д.т.н., проф. Ю.Б. Высоцкий https://cyberleninka.ru/article/n/ochistka-nikelevogo-elektrolita-ot-primesey-zheleza-iii-i-medi-ii-ekstraktsiey-smesyu-oleinovoy-kisloty-i-trietanolamina [4].

1.5. Nikel va misni eritmalardan ajratish

Аннотация. Rangli metallar sohasiga tegishli bo’lgan nikelni misdan ajratish bo’yicha ishlab chiqilgan uslub nikelni mis mikro qorishmalari tarkibli bo’lgan eritmalardan saralab olish asnosida nikel kuporsi ko’rinishidagi yuqori navdagi Tovar mahsuloti olishda qo’llanilishi muffassal bayon qilinib yozilgan. Tavsiya qilinayotgan usul qisman kambag’al eritmalarni qayta ishlashda nikelning misdan ajralish koeffitsenti oshirish o’z tarkibi bo’icha nikel va misga egaligi borasida ГОСТ 4465-74 talablariga javob beradigan “Ч” markali sulfat markali mahsulot nikel kuporosi olish imkonini beradi. Bu mazkur markadagi Tovar mahsulotining ma’lum usullarida olingan nikel sulfati narxiga nisbatan solishtirganda katta narx hisobiga iqtisodiy samara olish imkonini beradi.

1. П.Н. Девяткин Кириш (Девяткин, Воронин,2003).

Ishlab chiqilgan usul rangli metallar gidrometallurgiyasi sohasiga tegishlidir va nikelni mis mikro qorishmalari tarkibli bo’lgan eritmalardan saralab olib oily navli nikel kuporosi (NiSO₄ ⋅7H₂O) Tovar maxsulotini ishlab chiqarishda foydalanilishi mumkin. (Девяткин, Воронин,2003). Usulni qo’llashni ancha mos va muvofiq sohasi qisman kambag’al nikel tarkibli eritmalarni masalan nikelni elektroliz qilishdan keying eritmalarini qayta ishlash jarayonlari xisoblanadi.

Ko’zlangan maqsadga erishish uchun quydagi usullarni qo’llanishi ehtimoli mavjud:

1.Nikel tarkibli eritmalarni mis ionlaridan uni reaksiya bo’yicha faol nikelning kukunlari bilan sementatsiyalash orqali tozalash

(Каковский, Набойченко, 1986):

Cu²⁺_(aq) + Ni^о_(s) = Ni²⁺_(aq) + Cu^о(s) (1.5.1)

Bunda s-qattiq modda; aq-suvli eritma.

Usulning kamchiligi uning yuqori tan-narxidir, qimmatbaho bo’lgan reagent metallik nikel kukunidan foydalanish tan-narx o’sishini keltirib chiqadi.

2. Turli nisbat belgilaridagi pH da mis va nikelni sellektiv cho’ktirish tegishli metallarning sulfidlari quydagi reaksiya bo’ich olinishi bilan boradi (Симмонс, 1971):

Me²⁺_(aq) + H₂S_(g) = MeS_(s) + 2H⁺_(aq), (1.5.2)

Bunda Me²⁺ –ionlar Cu²⁺ yoki Ni^2+; g-gazsimon modda.

Usulning kamchiliklari:

_{ } mis ionlari bilan ifloslangan eritmadan nikelni saralab olishdan yarim tayyor maxsulot nikel sulfid olinadi, u esa o’z navbatida keyin yana qayta ishlanishi zarur bo’ladi;

_{ } gazsimon reagent oltingugurt vadarodi qo’llanilishi tufayli jarayonni aparatlar bilan taminlashning murakkabligi.

_{ } xafsizlik texnikasi va mexnat muhofazasiga talablarning ortishi.

3. Ko’pikli flotoekstraksiya uslubida eritmalardan mis va nikelni sellektiv ajratib olish (Dibrovetal., 1998).

Mazkur usulga ko’ra, nikelni misdan ajratib olish bo’linmasida asosiy jarayon sifatida ko’pikli flotoekstraksiya uslubi qo’llaniladi. Ko’pikli flotoekstraksiya o’zida saralab olinayotgan kompanentni suyuqlikli oddiy flotatsiyon ekstraksiyasini mujassam etadi va birgina texnologik aparat flotatsiya mashinasida amalga oshiriladi.(Девяткин ва бошқ 2003). Mis va nikelni ajratib olish jarayoniga pHning turli nisbatlarida bir xil ekstragent (naften kislotasining kerosindagi eritmasi) qo’llanilgan holda erishiladi.

Sellektivlik(Saralanish)

Девяткин П.Н. Nikel va misning eritmalarda ajralishi.

Mis va nikelning boshlang’ich hom ashyodan ajralishiga misni рН=5.5-6.5 da dastlabki saralanishi, keyin suvli eritmaning ishqorliligini рН=7.5-8 gacha oshirgan holda nikelning saralanishi xisobiga erishiladi. Olingan sellektiv ko’pik mahsulotlari sovutilgan holda suvli va organik fazalarga bo’linadi. Natijada keyinchalik ekstraksion qayta ishlangan xolda tegishli metallar ko’rinishidagi, ko’proq sulfatli metallar olinishi uchun yaroqli bo’lgan alohida mis tarkibli va nikel tarkibli organic eritmalar olinadi.

So’ngi uslubning kamchiligi qayta ishlash uchun nisbatan kambag’al nikel tarkibli eritmalarning qo’llanishidir, bu eritmalar boshlang’ich xomashyoda nikelninhg misga nisbatan tarkib miqdori yuqoriligida mis ionlariga ega bo’ladi

(> 10). Bu holda ГОСТ(davlat standarti) talabiga asosan 0.002 dan ko’p bo’lmagan mis tarkibli nikel kuporsini Tovar maxsuloti sifatida olish imkonini bermaydigan nikelning misdan past koeffitsentda aralashishiga erishiladi.

Ko’rsatilgan tarkibdagi boshlang’ich eritmani qayta ishlash uchun so’ngi usulning qo’llanilishida nikelning misda ajralish koeffitsenti ∼35.0 dan ortmaydi, bu esa nikel kuporsining tarkibida mis bo’lishiga qo’yiladigan ГОСТ(davlat standarti) talabiga javob bermaydi.

Biz taklif etayotgan usul nikelning eritmalrda misdan ajratilishi koeffitsentlarini mazkur komponentlar bo’yicha amalda bo’lgan ГОСТ talab topshiriqlariga javob beradigan miqdorlargacha oshirish imkonini beradi.

Optimal sharoitlarda (Т = 50-60°С ва рН = 3.7-5.0) suvli fazaga 60-80% nikel misdan ajralish koeffitsenti К = 102.4-145.2 bo’lgan holda saralanadi.

Olingan suvli eritma kristallanganidan keyi nikel kuporosi bug’lantirilishi bilan ≥98 % asosiy modda (NiSO₄ ⋅7H₂O) va misning mikro qorishmalari ≤0.001 %, tovar maxsuloti olinadi, u “ч” markali ГОСТ 4465-74 talablariga javob beradi. Bu jihat nikel sulfatiga nisbatan maskur markadagi ishda bayon qilingan usulda olinadigan Tovar maxsuloti uchun narxning yuqori bo’lgan narxi hisobiga yuqqori iqtisodiy samara olish imkonini beradi. (Dibrovetal., 1998)