Kirish : sheva forscha so’zdan olingan bo’lib harakat tarzi, usuli ma’nolarini bildirib, tilnik fonetik,leksik,grammatik umumiylikka EGA bo’lgan bir yoki bir necha qishloqni o’z ichiga oluvchi kichik bir qismi, guruhi

,,O’zbek tilining Surxondaryo shevalari’’ Surxondaryo viloyati shevalari haqidagi malumotlarni yanada kengroq va aniqroq yoritib bergan.Bunga qadar o’zbek shevalarini klassifikatsiya qilishga bag’ishlangan adabiyotlarda mazkur hudud shevalariga oid ma’lumotlar kam berilganligi bu shevalar kam tekshirilganligi va o’rganilmaganligi bilan izohlagan va o’sha vaqtda mavzud bo’lgan klassifikatsiyalarda surxondaryo shevalari umumiy tarzda qipchoq dialektining lovchilar guruhiga kiritilgan.
Shunga ko’ra Surxondaryodagi O’zbek shevalari quyidagicha tasniflangan:Ж-lovchi o’zbek shevalari (qipchoq lahjasiga hos shevalar).
Й-lovchi o’zbek shevalari (qarluq lahjasiga hos shevalar).
Ikki tilda so’zlashuvchi shevalar.
2-gruppa sheva vakillarida singarmonizm (tanglay ohangdorligi) saqlangan bo’lsada ayrim o’rinlarda bu hodisani buzilishi kuzatiladi.
Ж- lovchi o’zbek shevalarining hammasi o’zining til hususiyatlari jihatidan butun teritoriya bo’yicha bir xil emas shuning uchun o’zbek tilining qipchoq lahjasiga hos shevalarni ikki guruhga bo’lish mumkin1-guppadagi shevalarda singormonizm hodisasi (palatal yoki tanglay gormoniyasi) kuchli. So’z va so’z fo’rmalarining o’zak negiziga qarab affikslarning qattiq yumsholigi o’zgaradi.
2-gruppa sheva vakillarida singarmonizm (tanglay ohangdorligi) saqlangan bo’lsada ayrim o’rinlarda bu hodisani buzilishi kuzatiladi.

Minajaqqa	Bu yoqqa
Barg’anaqan	Borgan ekan
Atamg’a	otamga
Ienamg’a	onamga
jortaqqa	hazilga
aytippaqan	aytibmikan

So’z va so’z formalarining o’zak negiziga qarab affikslarning qattiq yumshoqligi o’zgarishi:

1

jeze	yezna	pochcha
jalaq	yalaq	yaloq
juzum	yuzim	uzum
jip	yip	ip

So’z boshida ko’pincha j