Kimyoviy kinetika, reaksiyalarning tartibi va molekulyarligi Reja Kirish

Reaksiyalarning tartibi va molekulyarligi.

C

B
Kimyoviy reaksiyalarning tartibi reaksiya tezligining qaysi darajada konsentrasiyaga bog’liqligini ko’rsatadi:

A *
Masalan: V = kC^x reaksiya tartibini bildiradi).
^x kinetik tenglama berilgan bo’lsa, x + u = r.t. (

Kimyoviy reaksiyalar nol, bir, 2, 3, va yuqori tartibli, hatto kasrli ham bo’lishi mumkin.

Reaksiya tezligi, butun reaksiya davomida o’zgarmas bo’lsa, nol tartibli deyiladi. Radioaktiv yemirilishlar bilan boradigan reaksiyalarning tartibi qanday aniqlanadi?

Kinetikaning asosiy qonuni tenglamasi:

A *
V = kC^x
_Cx_B
dan tajribada biror komponentni o’zgarmas

konsentrasiyasida olib boriladi: S_V =const lgV = lgk + xlgC_A
Reaksiya tartibi tajriba asosida topiladi, shu sababli u formaldir. H’ar xil tartibli reaksiyalar uchun tezlik konstantasining o’lchami har xil bo’ladi.
Mas: birinchi tartibli reaksiyalarda tezlikning konstantasi birligi: k₁ = 1/vaqt yoki t^-1, cek^-1 yoki min^-1
2 - chi tartibli reaksiyalarda tezlik konstantasining birligi: k_II = cek^-1, mol^{- 1}/litr yoki min^-1
n - chi tartibli reaksiyalarda: k_n = [vaqt]^-1_*[kons]^1-n

Reaksiyalarning molekulyarligi - bir vaqtning to’qnashib, kimyoviy reaksiyaga kirishgan molekulalar turining soni bilan belgilanadi. Reaksiyada bir vaqtning o’zida 1, 2 va 3 molekula ishtirok etishi mumkin. Reaksiyalar bu jihatdan bir molekulyar (monomolekulyar) , ikki molekulyar (bimolekulyar) va 3 - molekulyar (trimolekulyar) kabilarga bo’linadi. Lekin tajribada uch molekulyar birikmalardan yuqori molekulyar reaksiyalar uchramaydi. Uchdan ortik molekulalarning bir vaqtda to’qnashuvi ehtimoldan juda uzoq. Uch molekulyar reaksiyalar ham juda kam uchraydi. Odatda ko’pchilik reaksiyalar bimolekulyar bo’ladi. Monomolekulyar reaksiyalarga ba’zi ajralish reaksiyalari, molekulalar ichida atomlarning qayta guruppalanishi, izomerlanish reaksiyalari, radioaktiv parchalanishlar misol bo’ladi. Mas: CH₃H₂CH₃-----> C₂H₆ + H₂, CH₃OCH₃ --> CH₄ + H₂ + CO
Massalar ta’siri qonuniga muvofiq monomolekulyar reaksiyalar tezligining kinetik tenglamasi:
V = kC (11) bo’ladi.
S - reaksiyaga kirishuvchi moddalarning konsentrasiyasi. Bimolekulyar reaksiyalarni sxematik ravishda quyidagicha ko’rsatish mumkin: A + V = reaksiya maxsuloti
V = k C_A*C_B (12)
H₂ + Cl₂ = 2HCl V = kC_H2* C_Cl2
(aslida Nsl sintezi murakkab mexanizmda boradi). Uch molekulyar reaksiyalarni sxematik ravishda: 2A + B = reaksiya maxsuloti
V = k C²_A* C_B (13) ko’rsatish mumkin. 2NO + Cl₂ = 2NOCl V = k C²_NO* C_Cl2