Kimyodan boshlang’ich tushunchalar I – bob. Kirish

Birikish reaksiyalari
Ikki yoki undan ortiq oddiy yoki murakkab moddalarning o’zaro ta’sirlashishdan bitta yangi modda hosil bo’lish jarayoniga birikish reaksiyalari deyiladi: A+B+... → C
Masalan:
1)oddiy moddalarning kislorodda yonish reaksiyalari:

1. 
   Mg + O₂ →MgO
   
2. 
   Al + O₂ →Al₂O₃
   
3. 
   Zn + O₂ → ZnO
   
4. 
   Li + O₂ →Li₂O
   
5. 
   Fe+ O₂ →Fe₃O₄!!!
   
6. 
   Na + O₂ →Na₂O₂!!!
   
7. 
   K+ O₂ →K₂O₄!!!
   
8. 
   Si + O₂ →SiO₂
   
9. 
   P+ O₂ →P₂O₃
   
10. 
    P+ O₂ →P₂O₅
    
11. 
    S+ O₂ →SO₂
    
12. 
    Cr + O₂ →Cr₂O₃
    
13. 
    Sr+ O₂ →SrO
    
14. 
    B+ O₂ →B₂O₃
    
15. 
    Cu+ O₂ →CuO
    
16. 
    Pb+ O₂ →PbO
    
17. 
    Sn+ O₂ →SnO₂
    
18. 
    Ba+ O₂ →BaO
    
19. 
    C+ O₂ →CO₂
    
20. 
    H₂+ O₂ →H₂O
    

!!! Uyga vazifa:
1. Yuqoridagi reaksiyalarni tenglashtirish.
2. Yuqoridagi reaksiyalardagi O₂ o’rniga: Cl₂, S, F₂, Br₂ va J₂ elementlari bilan reaksiya tenglamalarini (jami 100 ta) yozish va ularni tenglashtirish.

2)oksidlarning suv bilan ta’sirlashi:

a) asosli oksidlarning suv b/n ta’siri:
Na₂O + H₂O → 2NaOH
!!! uyga vazifa: yuqoridagi reaksiyadagi Na­₂O ning o’rniga barcha suvda eruvchan asosli oksidlarni qo’yib, yangi reaksiya tenglamalarini tuzish va ularni tenglashtirish.(jami:)
b)kislotali oksidlarning suv b/n ta’siri:
SO₃ + H₂O → H₂SO₄
!!! uyga vazifa: yuqoridagi reaksiyadagi SO₃ ning o’rniga barcha kislotali oksidlarni qo’yib, yangi reaksiya tenglamalarini tuzish va ularni tenglashtirish.(jami:)
O’rin olish reaksiyalari
Bitta oddiy va bitta murakkab modda o’zaro ta’sirlashishidan yangi bitta oddiy va bitta murakkab hosil bo’lish jarayoniga o’rin olish reaksiyasi deyiladi: AB + C→CB + A
Masalan:
1)metallarning kislotalar bn ta’sirlashishi:
Zn + H₂SO₄ → ZnSO₄ + H₂↑
!!! uyga vazifa: yuqoridagi reaksiyadagi Zn ning o’rniga: Na, Ca, Fe, K, Sr, Cr, Ni, Be, Al, Mg, Pb, Ba larni; H₂SO₄ o’rniga esa :HCl, H₃PO₄, H₂SO₃, HClO₃, H₂S, H₃AsO₄, H₄P₂O₇, CH₃COOH, H₂Cr₂O₇, H₂C₂O₄, HBrO,H₂S₂O₈ larni qo’yib, yangi reaksiya tenglamalarini tuzish va ularni tenglashtirish.(jami:144 ta)

2) metal tuzlari bilan metallarning ta’siri:

2AgNO₃ + Cu → Cu(NO₃)₂ + 2Ag↓
!!! uyga vazifa: yuqoridagi reaksiyadagi Cu ning o’rniga: Na, Ca, Fe, K, Sr, Cr, Ni, Be, Al, Mg, Pb, Ba, Co, Mn, Be, Sn, larni qo’yib, yangi reaksiya tenglamalarini tuzish va ularni tenglashtirish. (jami:16 ta)