Kimyo va uni o`qitish metodikasi” kafedrasi Himoyaga tavsiya etildi Tabiiy fanlar fakulteti dekani

Boyl-Mariott qonuni. Izotermik gaz jarayonlarini o’rganib turib ingliz olimi Boyl (1662y.) va frantsuz olimi Mariott (1667y.) quyidagi gaz qonunini yaratdilar: gazning berilgan massasi uchun o’zgarmas temperaturada gazning bosmi hajmiga teskari propartsionaldir.



Gey-Lyussak qonunlari:
a) Gazning berilgan massasi uchun o’zgarmas bosimda uning hajmi
temperaturaga proportsional ravishda o’zgaradi:

-gazning dagi hajmi, -gazning hajmiy kengayish koeffitsienti, .
b) gazning berilgan massasi uchun uning bosimi o’zgarmas hajmda temperaturaga proportsional ravishda o’zgaradi:

-gazning dagi bosimi, -bosimning termik koeffitsienti, .
Absolyut temperatura va Selsiy shkalasi o’rtasida quyidagi munosabat mavjud:



Dalton qonuni. 1801 yilda ingliz fizigi va ximigi Dalton gaz aralashmasining bosimi bilan shu aralashmadagi gazlarning partsial bosimlari urtasidagi munosabatni topdi: gaz aralashmasining bosimi shu aralashmadagi gazlar partsial bosimlarining yig’indisiga teng.

Avogadro qonuni. 1811 yilda italyan olim Avogadro kuyidagi qonunni yaratdi: bir xil temperatura va bosimda harqanday gazning 1 kilomoli birxil hajmni egallaydi.
Normal sharoitda bu hajm yoki ni tashkil etadi.
Ideal gazning holat tenglamasini Klapeyron (1834y) va Mendeleyevlar (1875y) yaratgan. Avval bu tenglamani Klapeyron

ko’rinishda berdi. Bu yerda P gazning bosimi, V-uning hajmi, T-temperaturasi, V esa o’zgarmas parametr. Lekin tenglamani bir kamchiligi bor edi. Undagi o’zgarmas parametr har xil gaz uchun har xil qiymatga ega edi. Ana shu kamchilikni yo’qotish uchun Mendeleyev bu tenglamaga o’zgartirishlar kiritdi va har qanday ideal gaz uchun ishlaydigan shaklda yozdi:

Bu yerda -ideal gazning massasi, kilomol gazning massasi, -universal gaz doimiysi. Uning kiymati: ga teng.
Keyinchalik formula Klapeyron-Mendeleyev degan nom oldi.