Kimyo-texnologiya

Mavzu: Tomatdosh sabzavotlar navlari tavsifi

Tomatdosh sabavotlar. Tomatdosh sabzavotlarga seret yirik mevalari iste’mol qilinadigan pomidor, baqlajon, achchiq - chuchuk qalampirlar (garimdorilar) va pakpak (fizalis) kiradi.

Bularning ichida eng ko‘p tarqalgani va ahamiyatlisi pomidor. Baqlajon va qalampirlar kamroq tarqalgan, eng kam ahamiyatlisi pak-pak (fizalis) o‘simligidir. Ular O‘rta Osiyo respublikalarida ko‘p ekiladi.

Pomidor ahamiyati va ishlatilishi. O‘zbekiston jumhuriyatida pomidor o‘simligi yetakchi sabzavotlardan bo‘lib, uni ekiladigan maydon sabzavot ekiladigan maydonning uchdan bir qismini egallab, jami sabzavotlardan olinadigan hosilni 45-50 foizini tashkil etadi. Jumhuriyatimiz bo‘yicha pomidorni o‘rtacha hosildorligi 220-250 syentnerni tashkil etadi.

O‘zbekistonda ilg‘or xo‘jaliklar inson hayoti uchun zarur bo‘lgan ushbu sabzavotdan juda yuqori hosil olmoqdalar. 2000 yilga borib pomidordan 850 ming tonna yetishtirilishi kerak. B.A.Rubinning ma’lumotlariga ko‘ra pomidor tarkibida o‘rta hisobda quyidagilar (xom mevasida % nisbatan): quriq modda - 6.0-9.0%; uglevodlar (syellyulozasiz) - 3.99%; oqsil - 0.95; yog‘lar - 0.19; syellyuloza - 0.84; qo‘l - 0.61; 1 kg da - 215 kaloriya energiya mavjud. Pishgan mevasi tarkibida 0.5% atrofida olma va limon kislotalar, shuningdek S, A, V va V₂ vitaminlar ham ko‘p.

Pomidorning kimyoviy tarkibi o‘simlik naviga, mevalarning yetilish vaqtiga, hosilni yig‘ib olish muddatlariga, parvarishlash sharoitiga va boshqa faktorlarga qarab o‘zgarib turadi. O‘rta Osiyo. sharoitida o‘stirilgan pomidor mevasi tarkibidagi quruq modda , shakar va vitaminlar (S 50 mg) shimolda yetishtirilgan pomidornikiga qaraganda, lalmi yerlarda yetishtirilgan pomidor mevalaridagisi esa sug‘oriladigan yerlardagiga qaraganda ko‘p bo‘ladi, U konserva sanoati uchun ham xom ashyo hisoblanadi. Yangi terilgan pomidordan foydalanish ayniqsa foydalidir. Chunki bunda tarkibidagi vitaminlar deyarli to‘la saqlanadi.

Pomidor sharbatini obdon qaynatish yo‘li bilan tayyorlanadigan tomat-pyure va tomat pastasi, ayniqsa sterilizasiya qilingan yangi tomat sharbati (soki) qimmatli oziq-ovqat mahsulotlaridan hisoblanadi, bunday tomat sharbatida yangi pomidor mevasidagi hamma vitaminlar deyarli to‘la saqlanib qoladi.