|
Texnologik sxema bayoni
Suyuq holdagi ammiak 1,4 1,6 MPa bosimda AK- 72 M tsexining T2 isitgichiga keladi. T2 isitgichdan 2ta bo,lib, 85% ammiak birinchi isitgichda, qolgan 15% I esa 2- isitgichda bug’ holiga keltiriladi. T2 isitgichi absorbtsion kolonnadagi issiqlik hisobiga ammiakni bug,latadi .So,ngra ikkita parallel joylashgan F4 filtridan o,tadi. Bu erda ammiak mexanik quyqa va moylardan tozalanadi va T5 isitgichiga beriladi. T5 isitgichida bug,holidagi NH3 75-120oC li havo yordamida qizdiriladi. Bunda ammiakning temperaturasi 70-120 oC ga yetishi kerak. Agar bu natijaga erishilmasa qo,shimcha T222 isitgichida qizdiriladi. 70-120 oC haroratdagi ammiak kontakt apparatini yuqori qismidan beriladi.
Shu bilan bir vaqtda havoni ham jarayonga tayyorlash ishlari olib boriladi. M10A kompressor orqali havo so’rib olinib, F11 tozalovchi filtrdan o,tkaziladi. Bu tsexda qo,shimcha ventilyator bo’lib yoz oylarida bundan ham foydalaniladi. Bunda T402 havo sovitgichian o’tib, keyin F11 filtrga boradi. Sababi T402 havo sovitgichida sovishi kerak. Chunki issiq kunlarda temperature yuqori bo,lib, havo tarkibidagi O2 aktiv bo,lmaydi. Sovigandan so,ng aktivlashadi. F11 filtrdan o,tkazilgach, havo ham kontakt apparati P12 ga beriladi. Natijada NH3 havo aralashmasi hosil bo,ladi. NH3 havo aralashmasida ammiakning miqdori 9,5-10,5% bo’lishi kerak.Agar undan ortib ketsa, portlash yuzaga keladi. Shuning uchun ammiak sarfi qattiq nazorat qilinadi. kontakt apparatini yuqori qismida aralashtirgich bo,lib, NH3 havo aralashmasi yaxshilab aralashtiriladi va katalizator qatlamlariga uzatiladi. Bunda quyidagi reaktsiya sodir bo’ladi:
4NH3 + 5O2 4NO + 6H2O +Q
Bu reaksiya 850-880 oC haroratda boradi. Reaktsiya uchun hech qanday issiqlik tashqaridan berilmaydi. Oksidlanih reaktsiyasi natijasida juda katta miqdorda issiqlik ajralib chiqadi. Ana shu reaktsiya issiqlikligi hisobiga jarayon uzluksiz davom etaveradi. Katalizator sifatida platina(Pt) va palladiy(Pl) ishlatiladi. Bu katalizatorlar jarayon uchun juda ham muhimdir.
Jarayon uchun kerakli bo’lgan NO hosil bo,ladi. U absorbtsion kolonnaga borgunga qadar sovutiladi. Kontakt apparatining pastki qismida E13 utilizator qozoni joylashgan. Dastlab ana shu yrda 250-260 oC li suv yordamida 350-360 oC gacha sovutiladi. Bunda gaz o, z issiqligini suvga beradi. Natijada suvning haroratini 420-440 oCga yetadi va bug, xoliga ơtadi. Bu bug’dan bug’ turbinasini aylantirishda foydalaniladi. Nitroz gazlarining temperaturasi sovutila boshlangandan so’ng, havo tarkibidagi kislorod aktivlasha boshlaydi. U NO gazini NO2 ga aylantira boshlaydi.
2NO + O2 2NO2 +Q
Reaksiya natijasida issiqlik ajralib chiqib, nitroz gazlar 380-400 oC haroratda ikkita(2) E21 suv ekonomayzeriga kiradi. Birinchisida suv yordamida sovutilib, ikkinchisiga 270 oC haroratda kirib ketadi. Ikkinchi jarayonda 185-190 oC haroratda chiqadi. Bu temperaturani 60-65 oC ga tushiriladi. Shu sababli T25 tuzsizlantirilgan suv isitgichiga beriladi. Bunda nitroz gazlar 15-30 oC haroratda suv bilan 110-120 oC gacha sovutiladi. Natijada suvning harorati 90-95 oCga yetib, E18 deoratorga yo’naladi.T25 suv isitgichida bosim 4,5-5 kgk/sm2 ni tashkil etadi. So’ngra T34 nitroz gazlar sovutgichda 24-27 oC li suv yordamida nitroz gazlarining harorati 55-60 oC ga yetadi. Suvning harorati esa 30-32 oCga chiqadi. Bu yerda P12 kontakt apparatida reaktsiya natijasida ajralib chiqqan suv kondensatlanib quyidagi reaktsiya sodir bo’ladi;
2NO2+H2O HNO3 +HNO2
Kontakt apparatida oksidlanmay qolgan ammiak bu kislotalar bilan reaktsiyaga kirishib, tegishli tuzlarni hosil qiladi.
NH3+ HNO3 NH4NO3
NH3+HNO3 NH4NO2
Bu aralashmalar K-27 sovutgichga beriladi. Bu yerda nitroz gazlar selitradan sovuladi. Nitroz gazlar tarkibidagi selitraning miqdori 500 mg /m3gacha bo’ladi.
Reaktsiya natijasida issiqlik ajralib chiqadi va nitroz gazlarning harorati 65 ga yetadi. Bosim esa 2,5-3,7kelvinga etadi. NH3 bilan birikmay qolgan kislota konsentratsiyasi 35-45% ni tashkil yetadi. Bu kislota konsentratsiyasiga qarab K-31 absorbsion kolonnaning 6-8 tarelkalariga beriladi.
Nitroz gazlarining absorbsiya uchun tayyor ammo, bosim past. Shu sababli nitroz gazlar nagnetateli yordamida bosim 8-11,6 kg k/sm3 bo’lguncha siqiladi. Natijada nitroza gazlarning harorati 180-220 oC gacha ko’tarilib ketadi. Nitroz gazlarini sovutish maqsadida T54 sovutgichiga beriladi.
E19 deoratorda suv 240-250 oC haroratli bug’ bilan isitiladi. Deoratordagi ishchi bosim 13kg /sm2.Natijada suvning harorati 102-108 oC gacha isiydi. Bu suv nitroz gazlarni sovutish maqsadida H20 istemol suvi nasos yordamida T54 sovutishga beriladi.
180-220 oC haroratga ega nitroz gazlar 102-108 oCli suv hisobiga soviydi va harorati 130 -140 oCga tushadi. Suvning harorati esa 150-160 oCga ko’tariladi.
So’ngra T29 nitroz gazlar II bosqich sovutgichida 60-65 oC yetadi. 25-27 oC haroratli suv bilan sovutiladi va absorbtsion kolonnaning pastki qismidan beriladi.
Absorbtsion kolonna K-31da absorbtsiya jarayoni yuz beradi. Kolonnaning yuqori qismidan kimyoviy tozalangan suv beriladi. Natijada gaz suvga yutila boshlaydi. Suv gazga to’yinib pastki tarelkalarga tushgan sari uning konsentratsiyasi ortib boradi. K27 yuvgichdan berilgan 35-45% li nitrat kislota bilan qo’shilib kolonnani pastki qismidan 58-60% konsentratsiyali nitrat kislota chiqadi. Absorbtsiya reaktsiyasi quyidagicha:
H2O + 3NO2 2HNO3 +NO
Absorbtsiya darajasi 99,9 % gachani tashkil etadi. Demak 0,1 NO2 yutilmay qoladi. Yutilmay qolgan NO2 K-47 puflagichda havo yordamida urib chiqariladi va yana jarayonga ya’ni K-27 yuvgichga qaytariladi. Reaktsiya natijasida hosil bo’lgan NO kolonnaning yuqori qismidan chiqib E-23 tutgichdan o’tadi, keyin esa BNT blokiga yo’naladi. U yerda dastlab T-53 isitgichida 220-250 oC gacha isitiladi. Bosim 1,3 mPa keyin radiatsion qismida 740-770 oC gacha isitiladi. R-40 katalitik tozalash reaktorida erkin azotgacha qaytariladi;
6NO + 4NH3 5N + 6H2O
Katalizator sifatida AMS (alyumomedtsinkoviy) ishlatiladi. Yuqori harorat va yuqori bosimli gazdan gazli turbinani aylantirishda foydalaniladi. So’ngra yana BNG ga qaytarib kelib, 190-200 oC haroratda X-102 chiqindi gazlar quvuri orqali atmosferaga azot tashlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
