Kimyo sanoati chiqindilarini qayta ishlash Gaz holdagi chiqindilarni tozalash va qayta ishlash

Mineral xom ashyo resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirishning 
asosiy yo’nalishlari 

Deyarli barcha qattiq ma’danli konlarda ko’p hollarda asosiy boylikdan tashqari 

bir-necha boshqa, unga yo’ldosh bo’lgan boshqa mineral ma’danlar ham uchraydi. 
Gap ana shu qo’shimcha mineral boyliklarni ham ajratib olishda. CHunki, ularni 
ajratib olish iqtisodiy jihatdan muhim ahamiyat kasb etadi. Konlardan yoki 
ma’danlardan majmuali foydalanish deganda deyarli barcha foydali ma’danlarni 
ishlab 
chiqarish 
texnologiyasida 
ularni 
birma-bir ajratib olish tushuniladi. 
Leninogorsdagi korxonada qo’rg’oshin–rux rudasidan 13 elementdan 11 tasi, 
Balxashda mis yeritish korxonasida esa 14 elementdan 12 tasi, tog’li Osetiyadagi 
Sadon qo’rg’oshin-rux korxonasida 23 elementdan 15 tasi ajratib olinmoqda. 
O’zbekiston rangli metallarga, ya’ni mis, qo’rg’oshin, rux, vol fram, va 
boshqalarga juda boy. Ular bilan birga 15 turdan mo’lroq boshqa rangli metallar ham 
birga uchraydi. Masalan, oltin, kumush, qadimiy, indiy, tellur, selen, reniy, kobal t, 
nikel , osmiy va hokazo. qalmoqir koni noyob bo’lib, mis-molibden rudasi va ular 
bilan birga yuqorida nomlari ko’rsatilib o’tilgan rangli metallarning ko’pchiligi birga 
uchraydi. Ularning asosiy qismi Olmaliq tog’-kon metallurgiya korxonasida ajratib 
olinmoqda. Unga yaqin bo’lgan Dal noe konining ishga tushirilishi va yangi tog’-
metallurgiya majmuasini qurib bitqazilgandan so’ng rangli metallarni majmuali ishlab 
chiqarish yanada ko’payadi. Xuddi shunday konlar Jizzax viloyatidagi Uchquloch, 
Surxondaryodagi Xondiza konlarida ham mavjud. 
Ohangaron ko’mir konida ko’mirni qoplab turuvchi kaolindan to’liq 
foydalanmaydi. To’g’rirog’i bu konni ko’mir-kaolin koni deb atalsa to’g’ri bo’lardi. 
Kaolin zahirasi 400 mln. t. Lekin qazib olingan 6-8 mln.. t. kaolinning xom-ashyo 
sifatida atigi 5% i olinib, qolgan qismi ag’darmada to’planib borilmoqda. Hozir uning 
yig’ilgan qismi 60 mln.. t. ga yetib qoldi. Kaolin (gilmoya)-qimmatbaho xom-ashyo, 
undan qog’oz, dorishunoslik, atir-upa va boshqa sanoat tarmoqlarida foydalanilishi 

164 
mumkin, uning tarkibida ko’p miqdorda alyuminiy mavjud, binobarin, u alyuminiy 

ishlab chiqarishda asqotadi. 
1998 yilda Germaniyaning »Krupp» firmasi Ohangaron ko’mir hissadorlik 
jamiyati bilan birgalikda kaolin qo’shma korxonasini bunyod etishga kirishdi. Birinchi 
navbatda yiliga 200 ming t. kaolinni boyitish quvvatiga ega bo’lgan fabrikani qurishga 
kirilishdi. Bunga «Krupp» firmasi 250 mln. nemis markasi ajratdi. Xuddi shunday 
ko’mir konidan majmuali foydalanish SHarg’un toshko’mir konida amalga 
oshirilmoqda. Konda ko’mirdan tashqari fosforit, gips va ohak qazib olinadi. Gips 
qurilishdan tashqari tibbiyotda qo’llaniladi. Ohak qimmatbaho qurilish materiali 
hisoblanadi.