|
IZOTOP, IZOBAR, IZOTON, IZOELEKTRON haqida Elektron ko’chish kuzatiladi
IZOTOP
|
Bir xil: yadro zaryadi
protonlar soni
elektronlar soni
Xar xil: 1) atom massasi
2) neytronlar soni
|
O816 O817 O818, H11 H12 H13, Ca2040 Ca2042 Ca2043, F919(1ta), K1939 K1940, Cu2963 Cu2965, Fe (6 ta), Hg (7 ta), Xe (9 ta), Sn (10 ta).
|
IZOBAR
|
Bir xil: atom massasi
Xar xil: 1) yadro zaryadi
2) protonlar soni
3) neytronlar soni
4) elektronlar soni
|
Ar1840 K1940 Ca2040,
Shisha turlari.
№
|
nomi
|
formulasi
|
1
|
Oddiy shisha
|
Na2O∙CaO∙6SiO2
|
2
|
Kimyoviy shisha
|
К2O∙CaO∙6SiO2
|
3
|
Billur (xrustal shisha)
|
К2O∙РbO2∙6SiO2
|
4
|
Xavorang shisha
|
Na2O∙CuO∙6SiO2
|
5
|
Binafsha shisha
|
Na2O∙MnO2∙6SiO2
|
6
|
Yashil shisha
|
Na2O∙Cr2O3∙6SiO2
|
7
|
Ko’k shisha
|
Na2O∙CoO∙6SiO2
|
8
|
Eruvchan shisha
|
К2O∙Na2O∙6SiO2
|
9
|
Qizil shisha
|
Na2O∙Cu2O∙6SiO2
|
10
|
To’q yashil shisha
|
Na2O∙FeO∙6SiO2
|
11
|
Kvars shisha
|
SiO2
|
Cu2965 Zn3065,
Cd48112 Sn50112
|
IZOTON
|
Bir xil: neytronlar soni
Xar xil: 1) atom massasi
2) yadro zaryadi
3) protonlar soni
4) elektronlar soni
|
Сr2452 Mn2553 Fe2656 N = 28 ta,
Xe54136 Ba56138 La57139 N = 28 ta
|
IZOELEKTRON
|
Bir xil: elektronlar soni
Xar xil: 1) atom massasi
2) yadro zaryadi
3) protonlar soni
4) neytronlar soni
|
O2– F— Ne Na+ Mg2+ Al3+ ē = 10 ta,
CH4 NH3 H2O ē = 10 ta
|
1 ta elektron ko’chishi 9 ta elementda
Cr, Cu, Nb, Mo, Ru, Rh, Ag, Pt, Au
2 ta elektron ko’chishi bitta elementda Pd
|
10 tasidan 2 tasida 1 elektron ko’chganda yarim to’ladi; Cr va Mo
|
4 tasida to’la to’lgan bo’ladi
Cu, Pd, Ag, Au qolganida chala to’lish kuzatiladi.
|
Gibridlanish
SP
Valent burchagi;
180o Shakli; Chiziqli
|
C(karbin), CH2=C=CH2, CO2, CS2, KrF2, BeCl2, BaCl2, C2H2 va uning gomologlari molekulalarining uch bog’li qismi, HCN, ZnCl2, Berilliy birikmalari.
|
SP2
Valent burchagi;
120o
Shakli; Burchakli
Teng tomonli uchburchak
|
C(grafit), benzol (C6H6), vinil benzol (stirol C6H5C2H3), SO2, SO3, BCl3, BF3, BBr3, AlCl3, H2SO3, HNO3, HNO2, KrOF2, CO, CaCl2, GaBr3, -COOH, -CHO, O3, COF2, O2, H2CO3, aldegid, keton, HCOOH, SnCl2, SnBr2, SnS, SnF2, RbBr2 PbS2, COCl2, NOCl, NOBr, POF, POBr, С2H4 va uning gomologlarining qo’sh bog’li qismi, Bor va Alyuminiy birikmalari. (ajaratib ko’rsatilgan molekulalar teng tomonli uchburchak tuzilishga ega)
|
SP3
Valent burchagi;
109,28 va 104,5o
Shakli; Burchakli;
Piramida Tetraedr
|
С(olmos), Alkanlar va siklo alkanlardagi uglerod atomi , H2SO4, NH3, PH3, NF3, PCl3, NCl3, NH2SO3,SOCl2, SOGal2, NH4+, H2O, H3O+, HCl, HClO, HClO2,HClO3, F2O, CCl4, HClO4 (tuzlari), P4, SiO2, POCl3, H3PO4, P4O10, KrO2F2, MnO4-, MnO42-, CH3NO2, CH4, CF4, SiH4, GeH4, NSF, SO42-, PO43-, OsO4, CuO4, BH4, PH4+, XeO2, F2O3, (ajratilgan moddalar uchburchakli piramida va burchakli tuzilishga ega)
|
SP3d
Valent burchagi;
120 va 90o Shakli; Tekis kvadrat, T-shaklda; Chiziqli
|
PF5, PCl5, SOF3, SOBr4, SOCl4, XeO3F2, ClF2, XeOF2, SF4, ClF3, XeF2 (ajratilgan moddalar T-shakl tuzilishga ega)
|
SP3d2
Valent burchagi;
90o Shakli; Tekis kvadrat, Kvadrat piramida, Oktaedr
|
SF6, SCl6, Ba2[XeO6], K4[Fe(CN)6], K3[Fe(CN)6, [Cr(NH3)6]Cl3, UF6, XeOF4, SF3, XeF5, XeF4, SCl4, ClF4 (ajratilgan moddalar kvadrat piramida va kvadrat tuzilishga ega), XeF6 PtF6, Na4[XeO6], Na6[XeO6], Ba3[XeO6]…OKTAEDR tuzilishga ega.
|
Elementlarni allotropiyasi
Suvni qattiqligi.
mg∙ekv hisobida qattiqligi
|
Suv
|
1-4 mg∙ekv gacha
|
Yumshoq suv
|
4-8 mg∙ekv gacha
|
O’rtacha yumshoq suv
|
8-12 mg∙ekv gacha
|
Qattiq suv
|
12 mg∙ekv dan katta
|
O’ta qattiq suv
|
Suvni qattiqligini keltirib chiqaradigan moddalar.
Suvni qattiqligi
|
Keltirib chiqaradigan moddalar
|
Qattiqlikni yo’qotish usullari
|
Doimiy qattiqlik
|
CaSO4, CaCl2, MgSO4, MgCl2
|
so’da, Na3PO4 qo’shish kerak
|
Vaqtinchalik (muvaqqat) qattiqlik
|
Ca(HCO3)2 va Mg(HCO3)2
|
Qaynatish, ohakli suv qo’shish, ishqor qo’shish, soda (Na2CO3) qo’shish kerak.
|
№
|
C- olmos, grafit, karbin va fullerin
|
1
|
H- atomar va molekulyar
|
2
|
O – atomar kislorod, O2 va O3
|
3
|
S – rombik, monoklinik va plastik
|
4
|
Se – qizil, metalsimon
|
5
|
Te – α-tellur va β-tellur
|
6
|
P-oq, qizil, qora va binafsha
|
7
|
As – α (kulrang), β (qora), γ (sariq)
|
8
|
Si – kristal va amorf
|
9
|
Sn – oq va kulrang
|
10
|
Fe – α, β, γ, δ
|
Eruvchanlik jadvali
|
H+
|
NH4+
|
K+
|
Na+
|
Ag+
|
Hg+
|
2+
Hg
|
2+
Ba
|
2+
Ca
|
2+
Mg
|
2+
Zn
|
2+
Mn
|
2+
Sn
|
2+
Pb
|
2+
Cu
|
2+
Fc
|
3+
Fe
|
3+
Al
|
3+ Сr
|
3+
Bi
|
OH-
|
|
+
|
E
|
E
|
+
|
+
|
+
|
E
|
O
|
O
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
F –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
O
|
O
|
Q
|
Q
|
O
|
O
|
E
|
Q
|
E
|
Q
|
Q
|
O
|
Q
|
Q
|
Cl –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
+
|
+
|
Br –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
+
|
I –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
Q
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
Q
|
+
|
E
|
+
|
E
|
E
|
+
|
NO3 –
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
+
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
S 2-
|
E
|
+
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
Q
|
E
|
O
|
E
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
+
|
+
|
+
|
Q
|
SO3 2-
|
E
|
+
|
E
|
E
|
O
|
Q
|
Q
|
O
|
O
|
Q
|
O
|
Q
|
+
|
Q
|
Q
|
O
|
+
|
+
|
+
|
Q
|
SO4 2-
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
O
|
E
|
Q
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
CO3 2-
|
E
|
+
|
E
|
E
|
O
|
Q
|
Q
|
Q
|
O
|
O
|
Q
|
Q
|
+
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
+
|
+
|
Q
|
SiO3 2-
|
Q
|
+
|
E
|
E
|
Q
|
+
|
+
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
+
|
Q
|
+
|
+
|
Q
|
+
|
PO4 3-
|
E
|
e
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
O
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
HCOO -
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
CH3COO -
|
E
|
+
|
E
|
E
|
E
|
O
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
E
|
C17H35COO-
|
E
|
E
|
E
|
E
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
Q
|
E-eriydigan modda (100 gr suvda 1 gr dan ortiq). Q – qiyin eriydigan modda (100 gr suvda 0,1 gr dan kamroq.
O – oz eriydi (100 gr suvda 0,1-1 gr gacha). + bunday modda suv tasirida parchalanadi yoki suvda mavjud emas
Metallarni aktivlik qatori.
Li,K,Ca,Na,Mg,Al,Mn,Zn,Fe,Cd,Co,Ni,Sn,Pb[H]Cu,Ag,Hg,Au
|
Metallarni elektr o’tkazuvchanlik qatori.
Ag,Cu,Au,Cr,Al,Mg,Na,Ir,W,Be,Li,Fe,Hg,Bi
Elektr o’tkazuvchanligi kamayadi.
|
Metallarni issiqlik o’tkazuvchanligi qatori
Ag,Cu,Au,Zn,Ni,Fe,Pt,Hg
Kamayadi.
|
Indikatorlar.
Indikator nomi
|
Eritma muhiti
|
Kislotali
|
Neytral
|
Ishqoriy
|
Lakmus
|
Qizil
|
Rangsiz
|
Ko’k
|
Metiloranj
|
Pushti
|
Rangsiz
|
Sariq
|
Fenolftalein
|
Rangsiz
|
Rangsiz
|
To’q qizil
|
Li-Mg gacha (Li,K,Ca,Na)
|
MeNO3→MeNO2+O2
|
KNO3→KNO2+O2
|
Mg-Cu gacha (Mg,Al,Zn,Cr,
Fe,Ni,Sn,Pb,Cu)
|
MeNO3→MeO+NO2+O2
|
Zn(NO3)2→ZnO+NO2+O2
|
Cu-Au gacha (Hg,Ag,Pt,Au)
|
MeNO3→Me+NO2+O2
|
AgNO3→Ag+NO2+O2
| MeNO3 parchalanishi
R I S T A L L P A N J A R A T U R L A R I
Elementlarni yer po’stlog’ida tarqalishi
№
|
Elem
ent
|
Tarqalishi % hisobida
|
№
|
Element nomi
|
Tarqalishi % hisobida
|
1
|
Al
|
8,8
|
15
|
Ti
|
0,6
|
2
|
Ba
|
5∙10-2
|
16
|
S
|
0,1
|
3
|
Be
|
6∙10-4
|
17
|
Ni
|
0,2
|
4
|
Br
|
1,6∙10-4
|
18
|
Th
|
8∙10-4
|
5
|
Cl
|
0,045
|
19
|
C
|
0,023
|
6
|
Cr
|
0,3
|
20
|
N2
|
0,01
|
7
|
Cu
|
0,01
|
21
|
Co
|
0,004
|
8
|
F
|
0,027
|
22
|
Mn
|
0,1
|
9
|
Fe
|
5,1
|
23
|
Na
|
2,64
|
10
|
H
|
1
|
24
|
P
|
0,08
|
11
|
J
|
3∙10-5
|
25
|
Ra
|
2∙10-20
|
12
|
K
|
2,6
|
26
|
Si
|
26
|
13
|
Сa
|
3,6
|
27
|
Sr
|
35∙10-3
|
14
|
Mg
|
2,35
|
28
|
Mn
|
0,1
|
m o d d a l a r
|
MOLEKULYAR
|
N O M O L E K U L Y A R
|
M o l e k u l y a r kristall panjara
|
I o n kristall panjara
|
A t o m kristall panjara
|
M e t a l l kristall panjara
|
Metalmas+Metalmas
|
Metal + Metalmas
|
Metalmas+Metalmas
|
Metall + Metall
|
Xossalari:
a) Kristall panjara tugunlarida molekula tutadi.
b) Bog’lanishi kovalent.
c) Suyuqlanish va qaynash t0 lari past.
d) Diaelektrik -elektr tokini o’tkazmaydi.
e) Suvda yomon eriydi.
f) Mo’rt bo’ladi.
g) Sublimatlanish — qizdirilganda su-yuqlanmasdan gaz xolatga o’tadigan fizik xodisa.
|
Xossalari:
a) Kristall panjara tugunlarida ionlar tutadi.
b) Bog’lanishi ionli.
c) Suyuqlanish va qaynash t0 lari yuqori.
d) Qattiq xolatda tokni o’tkazmaydi, lekin suyuqlanmasi eritmalari tokni yaxshi o’tkazadi.
e) Suvda yaxshi eriydi.
f) Qutbsiz erituv-chilarda erimaydi.
g) Qattiqligi yuqori.
|
Xossalari:
a) Kristall panjara tugunlarida atomlar tutadi.
b) Bog’lanishi puxta kovalent.
c) Suyuqlanish va qaynash t0 lari eng yuqori.
d) Elektr tokini o’tkazmaydi (diaelektrik yoki yarim o’tkazgich).
e) Suvda eriymaydi.
f) Qutbsiz erituv-chilarda erimaydi.
g) Eng qattiq.
|
Xossalari:
a) Kristall panjara tugunlarida metal kationlari tutadi.
b) Metal bog’lanishli.
c) Suyuqlanish va qaynash t0 lari yuqori.
d) Elektr tokini suyuqlanmasi va qattiq xolati juda yaxshi o’tkazadi.
e) Suvda eriymaydi.
f) Qutbsiz erituv-chilarda erimaydi.
g) qattiqligi mustahkam
h)Delokallashgan.
i) Plastik, bolg’alanuvchan
|
Vakili: gaz [H2, Gal2, CO2 (Quruq muz),C6H6, O3, oq P, S, O2, N2, ...] suyuq, kukun, organik spirtlar, CO(NH2)2, nodir gazlar, H2O
|
Vakili: MeO, MeH, tuzlar, asoslar, oksidlar, CaO, LiH, KOH, NaCl, Ba(HCO3)2, [Ba(OH)]2S, MexO2, K4[Fe(CN)6], …
|
Vakili: C(Olmos), Be, B, Si, qizil P, qora P, C(Grafit), kvars(SiO2), qum(SiO2), karbin karborund(SiC), Ge, TiO2
|
Vakili: sof metall va metall qotishmalari(Na va K qotishmasi), Ca, Ba, Fr, Fe, Cu, …
|
Dispers sistemalar
Turi
|
Zarrachalar o’lchami
|
Turi
|
Dispers muhit
|
Dispers faza
|
Misollar
|
Dag’al dispers sistemalar
|
100 nm dan katta
|
Suspenziya
|
Suyuq
|
Qattiq
|
Loy bilan suv aralashmasi,nam tuproq
|
Emulsiya
|
Suyuq
|
Suyuq
|
Sut,saryog’,margarin,moyanez
|
Ko’pik
|
Suyuq
|
Gaz
|
Ko’piklar, o’t o’çhirgichlar
|
|
Qattiq
|
Gaz
|
Penoplast,penobeton,gemza shlak,non,patir
|
Qattiq
|
qattiq
|
Qotishmalar,sement,beton,rangli shisha, emallar,ko’pchilik nodir gazlar.
|
Kalloid (zollar) eritmalar
|
1-100 nm oralig’ida
|
Aerozollar
|
Gaz
|
Suyuq
|
Tuman
|
Liazollar
|
Suyuq
|
|
|
Gidrazollar
|
Suv
|
|
|
Tutun
|
Gaz
|
Qattiq
|
Tutun,chang
|
Chin eritmalar
|
1 nm dan kichik
|
Molekulyar (noelektrolitlar)
|
|
Elektrolitmas moddalar
|
Shakarni suvdagi eritmasi
|
Ionli (elektrolitlar)
|
Elektrolit moddalar
|
NaCl suvdagi eritmasi
|
HNO3 ga metallar tasiri
Kislota
|
Li,K,Ca,Na,Mg,Al,Zn
|
Cr,Fe,Ni,Sn
|
Pb(H)Cu,Hg,Ag
|
Pt,Au
|
Kons HNO3
|
MeNO3 + NO2 + H2O
|
_
|
NO2
|
_
|
Suyul HNO3
|
MeNO3 + N2O + H2O yoki N2
|
NO2,NO
|
NO
|
_
|
Juda suyul HNO3
|
MeNO3 + NH3 + H2O yoki NH4NO3
|
NH3
|
_
|
_
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
