Kimyo bakalavr) 2021-2022 o’quv yili I semester uchun II kurs (III semestr) namangan – 2021

Cr³⁺ ionining reaktsiyalari

1. 
   O’yuvchi ishqorlar NaOH va KOH Cr³⁺ ioni bilan amfoter xossaga ega bo’lgan binafsha yoki xira ko’k rangli cho’kma Cr(OH)₃ hosil qiladi. Reaktsiya tenglamalari Al³⁺ ionining shunga muvofiq keladigan reaktsiyalariga o’xshashdir.
   

Cr(OH)₃ ga ishqor ta’sir ettirilganda hosil bo’ladigan xromitlar NaCrO₂ va KCrO₂ tiniq yashil ranglidir.

Bu tuzlar eritmasi qaynatilganda ‘archalanib (gidroliz) Cr(OH)₃ hosil qilishi bilan aluminatlardan farq qiladi.

NaCrO₂ + 2H₂O  Cr(OH)₃↓ + NaOH

1. 
   Xrom (III) ning oksidlanib xrom (VI) ga aylanishi turli oksidlovchilar, masalan H₂O₂, Na₂O₂, Cl₂, Br₂, KMnO₄, (NH₄)₂S₂O₈ va shu kabi moddalar ta’sirida amalga oshirilishi mumkin. Ishqoriy muhitda CrO₄^2- ionlari hosil bo’ladi. Kislotali muhitda oksidlanish Cr₂O₇^2- ionlarining hosil bo’lishiga olib keladi.
   

Yuqorida bayon qilinganlarni hisobga olib, oksidlanishning har ikki holini alohida ko’rib chiqaylik.

Ishqoriy muhitda oksidlash ko’’incha vodorod ‘eroksid yoki natriy ‘eroksid ta’sirida o’tkaziladi. Vodorod ‘eroksid bilan oksidlashni ko’rib chiqamiz. Uch valentli xrom ishqoriy muhitda xromitlar, masalan, KCrO₂ holida bo’ladi. SHuning uchun reaktsiyani quyidagi tenglama bilan ko’rsatish mumkin:

2CrO₂^- + 3H₂O₂ + 2OH^-  2 CrO₄^2- + 4H₂O

Xrom (III) tuzining 2-3 tomchi eritmasiga 4-5 tomchi 2 n. li NaOH eritmasidan, 2-3 tomchi 3% li vodorod ‘eroksid eritmasidan qo’shib, eritmaning yashil rangi sariqqa o’tguncha bir necha minut isitiladi.

Eritmani keyingi tajribalar uchun (CrO₄^2- ni to’ish uchun) saqlab qo’yiladi.

Bayon etilgan tajribada vodorod ‘eroksid o’rniga natriy ‘eroksid (suv ta’sir ettirganda H₂O₂ va NaOH beradigan) yoki bromli (yoki xlorli) suv ishlatish ham mumkin.

Bromli suv ta’sir ettirilganda reaktsiya quyidagi tenglamaga muvofiq boradi:

2CrO₂^- + 3Br₂ + 8OH^-  2CrO₄^2- + 6Br^- + 4H₂O