Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

Faollangan ko’mir qo’zg`almas qatlamda suv-spirt aralashmasini tozalash sxemasi 5.84-rasmda keltirilgan. Avval suv-spirt aralashmasi qumli yoki keramik filtrda tozalanadi, so’ng esa adsorberlarda tindiriladi. Bitta stilindrik adsorberdagi faollangan ko’mir massasi 250...300 kg. Ko’mir qurilmaning gaz taqsimlovchi teshikli panjarasiga yuklanadi. Suv-spirt aralashmasi esa, gaz taqsimlovchi panjara ostiga yuboriladi.

Yangi yoki qayta tiklangan adsorbentli adsorberga suv-spirt aralashmasi aroqning naviga qarab 30...60 dal/g miqdorga uzatiladi. Ekspluatastiyadagi adsorber adsorbentni qayta tiklash rejimiga bir yilda 3...4 marta o’tkaziladi. Ishlatib bo’lingan faollangan ko’mir adsorberda 115°S temperaturada qayta tiklanadi. Buning uchun yuqoridan pastga qarab to’yingan suv bug`i haydaladi.
Bitta adsorberdan quvvati 55...60 % li 50...60 dal spirt haydab olish mumkin. Ikkita davriy ishlaydigan adsorber kurilmaning uzluksiz ishlashini ta’minlaydi. Desorbsiyalash jarayoni davomiyligi 3...4 soat, 1 kg ko’mirni tiklash uchun 4 kg suv bug`i sarflanadi. Qayta tiklashdan so’ng, adsorbent sovutiladi va issiq havo bilan quritiladi.
Sanoat miqyosida faollangan ko’mirni qayta tiklash barabanli o’txonalarda 800...850°S temperaturada olib boriladi. Kuydirish jarayonida faollangan ko’mirning yo’qotilishi 20% ni tashkil etadi.
Qand qiyomini adsorbstion tozalovchi, ikki pog`onali qurilma 5.85-rasmda keltirilgan. Qand qiyomlarini mayda, donador suyak ko’mirlari yordamida tozalanadi, rangsizlash - qandni tozalashning oxirgi bosqichidir.
Suv va qand isitiluvchi avtoklavda aralashtirilishi natijasida qand eriydi va uning qiyomi hosil bo’ladi. Eritmaning dastlabki rangsizlantirishi adsorber 2 da o’tkaziladi. Ikkinchi tozalash pog`onasidan bu qurilmaga qisman ishlatilgan adsorbent kelib tushadi. 1 kg qiyomni rangsizlash uchun faollangan ko’mirning sarfi 5...10 g ni tashkil etadi. Adsorbstiya jarayoni 30 minutga yaqin davom etadi. Suspenziya filtrpress 3 da fazalarga ajratiladi. Filtrlangan qand qiyomi adsorbstion tozalashga uzatiladi. Adsorber 4 ga yangi adsorbent yuklanadi. Suspenziyani fazalarga ajratib ham birinchi pog`onada, ham filtr-pressda olib boriladi. Ishlatib bo’lingan ko’mir qayta tiklanadi yoki utilizastiyaga yuboriladi.
Qand qiyomlarini tozalash uchun granula holatidagi faollangan ko’mirli qurilmalar ham ishlatiladi. Stilindrik adsorberlar balandligi 8...10 m va diametri 1 m bo’lganda, qand qiyomining tezligi 1,5...2,5 m/s oraliqda ishlaydi. Adsorbent qatlami va qand qiyomining o’zaro ta’sir davomiyligi 6 soatni tashkil etadi. Adsorbentning qayta tiklashgacha xizmat qilish muddati 80 sutka. Ishlatib bo’lingan adsorbent, qurilmadan to’kilgandan so’ng, noorganik birikmalar bilan yuviladi, quritiladi va 1000...1100°S temperaturada termik ishlov beriladi. Undan keyin esa, suv bug`i yordamida faolligi oshiriladi.
Qand qiyomini rangsizlantirish uchun harakatchan qatlamli, uzluksiz ishlaydigan adsorberlar ham qo’llaniladi.