Кимёвий технология асосий жараён ва курилмалари

2-bob. GIDRAVLIKA ASOSLARI
■

Gidravlika – bu mexanikaning bir bo`limidir. Unda, suyuqliklar muvozanat va harakat qonunlari, hamda ularni amaliyotda qo`llash o`rganiladi.

Gidravlika ikki bo`limdan iborat: gidrostatika va gidrodinamika.

GIDROSTATIKA

Gidrostatika suyuqliklarning muvozanat qonunlarini, gidrodinamika esa ‒suyuqlik va gazlarning harakat qonuniyatlarini o`rgatadi.

Gidromexanik jarayonlar asosida gidrodinamika qonuniyatlari yotadi va bu qonuniyatlar issiqlik va massa almashinish, hamda kimyoviy va biokimyoviy jarayonlar samaradorligini belgilaydi.


2.1. Umumiy tushunchalar

Gidravlikada suyuqlik, gaz va bug`larni birlashtirib, umumiy bir nom ‒suyuqlik deb yuritilishi qabul qilingan. Bunga sabab, suyuqlik va gazlarning harakat tezliklari tovush tezligidan kam bo`lganda, ularning xaraqat qonuniyatlari bir xil. Shuning uchun, gidravlikada suyuqlik ham, gazlar ham, bug`lar ham suyuqlik deb yuritiladi.

Suyuqlik va gazlarning ko`pchilik xossalari bir-biriga yaqin va o`xshash. Masalan, suyuqlik ham, gazlar ham biror shaklga ega emas. Undan tashqari, ularning qovushoqliklari orasidagi farq juda kichik. Yana, kritik temperaturadan yuqori temperaturalarda suyuqlik va gazlar orasidagi farq umuman yo`qolib boradi.
Gidravlikaning asosiy qonuniyatlarini keltirib chiqarish uchun gipotetik ideal suyuqlik degan tushunchadan foydalaniladi.
Bosim ta’sirida absolyut siqilmaydigan, temperatura ortishi bilan zichligi o`zgarmaydigan va qovushoqlikka ega bo`lmagan suyuqlik ideal suyuqlik deb ataladi.
Lekin, amaliyotda suyuqliklar bosim ta’sirida siqiladi, temperatura ta’sirida esa‒zichligi o`zgaradi va ma’lum qovushoqlikga ega bo`ladi. Bunday suyuqliklar haqiqiy (real) suyuqliklar deb nomlanadi.
Haqiqiy suyuqliklar tomchili va elastik (gaz va bug`) suyuqliklarga bo`linadi. Tomchili suyuqliklar amalda siqilmaydi va juda kichik hajmiy kengayish koeffistientiga ega. Lekin, elastik suyuqliklarning hajmi, temperatura yoki bosim ta’sirida o`zgaradi.