Кимёвий жараёнлар энергетикаси

Atom massasini aniqlash.

1. 
   Atomlardan iborat bo’lgan gaz holatdagi elementning atom massasi uning molekulyar massasiga teng bo’ladi.
   
2. 
   Vodorod, kislorod, azot kabi oddiy gazlarning molekulalari ikki atomdan tarkib topganligi uchun, ularning tarkibiy atom massasi molekulyar massasining yarmiga teng bo’ladi.
   
3. 
   Qattiq holdagi elementlarning taqribiy atom massalarini aniqlashda Dyulong-Pti qoidasida quyidagicha ta’riflanadi: Element atom massasining shu element solishtirma issiqlik sig’imiga ko’paytmasi o’zgarmas miqdor bo’lib, taxminan 26 J ga tengdir. A∙S=26 J.
   

1 g moddani 1⁰S isitish uchun kerak bo’ladigan issiqlik miqdori shu moddaning solishtirma issiqlik sig’imi deyiladi.

Dyuling-Pti qoidasi asosida elementning massasini topish mumkin: Elementning issiqlik sig’imi aniqlangandan keyin, bu songa 26 ni bo’lsak elementning tarkibiy atom massasi kelib chiqadi.

4. 
   Elementlarning atom massalarini izomorfizm qoidasiida aniqlash. Bu qoida keyinchalik izomorqiz qonuni nomi bilan yuritiladi. Bu qonun quyidagicha ta’riflanadi: Agar bir xil sondagi miqdoriy nisbatdagi atomlar bir-biri bilan bir tarzda biriksa, tarkibiy qismlari qanday elementlardan iborat bo’lishidan qat’iy nazar ular bir xil shakldagi kristallar hosil qiladi.
   
5. 
   1858 yilda italiyalik olim Stanislao Kannitstsaro (1826-1910) taklif qilgan usul – atom massalarini aniqlashda eng samarali usul bo’lib chiqdi. Bu usul quyidagi qoidaga asoslangan. Kimyoviy birikmaning bir molь miqdorida uning tarkibiga kiruvchi biror element miqdori hech qachon bir mol atomdan kam bshlmaydi.