Кимё фанидан абитуриентлар

XVIII KIMYOVIY MUVOZANAT.

	Reaksiya	Qanday reaksiya	P	P	V	V	Q	Q	Katali­-zator
1	N2+O2 2NO+Q 2 2	Ekzotermik	-	-	-	-	Chap	O’ng	-
2	N2+3H2 2NH3-Q 4 2	Endotermik	O’ng	Chap	Chap	O’ng	O’ng	Chap	-
3	4NH3+5O2 4NO+6H2O+Q 9 10	Ekzotermik	Chap	O’ng	O’ng	Chap	Chap	O’ng

XIX. GIDROLIZ

Gidroliz ga tashqi muhitning ta’siri

	TUZ	CHAPGA	O’NGGA
1	Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar	1. tempe-rani pasayishi 2.Ishqor qo’shish 3.tuzning kons ortirish 4.Ishqoriy muhit beruvchi tuz qo’shish	1.temperaturani oshirish 2.Kislota qo’shish 3.H2O qo’shish (suyultirish) 4.Kislotali muhit beruvchi tuz q’oshish
2	Kuchsiz asos va kuchli kislotadan hosil bo’lgan tuzlar	1. tempe-rani pasyishi 2. Kislota qo’shish 3. tuzning kons orttirish 4. Kislotali muhit beruvchi tuz qo’shish	1. temperaturani oshirish 2.Ishqor qo’shish 3.H2O qo’shish (suyultirish) 4.Ishqoriy muhit beruvchi tuz qo’shish.
3	Kuchli asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar	Gidrolizlanmaydi.
4	Kuchsiz asos va kuchsiz kislotadan hosil bo’lgan tuzlar	To’liq gidrolizga uchraydi.

Indikatorlarni tavsifi

Indikatorlar	Tabiati	Kislotali	Ishqoriy	Neytral
Lakmus	Kislota	Qizil	Ko’k	Binafsha
Fenolftalein	Kislota	Rangsiz	To’q qizil	Rangsiz
Metiloranj	Asos	Pushti	Sariq	To’q sariq

ELEKTROMANFIYLIK

• Ionlanish energiyasi - elektronning atomdan ajralishi uchun zaruriy energiya miqdori.

• Elektronga moyillik - neytral atomga bitta elektronning birikishi natijasida ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdori.
KORROZIYA

Korroziya-metallarning atrof-muhit bilan ta'sirlashishi natijasida yemirilish jarayoni.

Kimyoviy korroziya-elektr tokini o’tkazmaydigan muhit bilan taysirlashish natijasida metallning yemirilishi.

Elektrokimyoviy korroziya-boshqa metall yoki elektrolit, suv bilan bevosita ta'sirlashish natijasida metallning yemirilishu.

Korroziyani oldini olish:

Himoya qoplama hosil qilish;

Korrozion muhitning faolligini kamaytirish (ingibirlash);

Metallning xossalarini o’zgartirish (qo’shimchalarni yo’qotish yoki qo’shimchalar qo’shish);

Elektrokimyoviy himoyalash;

Kimyoviy barqaror materiallardan foydalanish.

XX ELEKTROLIZ

Elektoliz jarayonida ajralish chiqayotgan modda massasini Faradey qonunlari asosida hisoblab topiladi.

Faradey qonunining matematik ifodasi quyidagicha

Bu erda m-ajralib chiqqan modda massasi

E-moddaning ekvivalenti

F-Faradey doimiysi 96500 yoki 26,8

I-jok kuchi (amper)

I-elektroliz uchun sarflangan vaqt.
Vaqt sekundda beriza F=96500, soatda beritsa F=26,8ga teng b’ladi.

Elektrolit eritmasidan yoki suyultirilgan elektrolitdan elektr toki o 'tkazilganda sodir bo'ladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoni elektroliz deb ataladi.

Faradeyning 1-qonuni: elektrodda ajralib chiqadigan moddaning miqdori faqat birgina omilga-eritmadan o’tayotgan elektr miqdoriga proporsionaldir.

N° if	Elektrolitlar	Elektroliz mahsuloti
		katodda	anodda
1	Faol metallar bilan kislorodli kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar	H2	02
2	Faol metallar bilan kislorodsiz kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar	H2	H2S, galogen
3	Kam faol metallar bilan kislorodli kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar	Metall. Agar H^+ionining konsentratsiyasi katta bo’lsa	O2
4	Kam faol metallar bilan kislo-rodsiz kislotalardan hosil bo’lgan tuzlar	Metall, bazi hollarda H2 (Ioni-ning konsentratsiyasi ko’p bo’lsa)	H2S, galogen

Faradeyning 2-qonuni: turli moddalarning eritmasidan bir xil miqdorda elektr toki o’tganda, elektrodlarda ekvivalent og’irliklariga proporsional miqdorda moddalar ajralib chiqadi.
XXI. VODOROD KO’RSATKICH

.Suv juda kuchsiz elektrolitdir

.Suvning dissotsiyalanish darajasi u=1,8.10m

.Demak suv juda oz bo’lsa ham H va OH ionlariga dissotsiyalangan bo’ladi

H₂O H+OH

.Toza suvda va neytral eritmalarda (H) va (OH) ionlarining soni teng bo’ladi.

.[H]=[OH]=10^-7 mol/i

.Suvga kislota yoki ishqor eritmalarini qo’shilishi hisobiga suvda ionlar muvozanati siljiydi, yani (H) yoki (OH) ionlarning konsentrasiyasi o’zgaradi.

Ammo (H) va (OH) ionlarini ko’paytmasi o’zgarmaydi.

[H][OH]=10^-14 mol/i

pH=-Ig[H] bo’ladi

Neytral eritmaning pH=7 ga teng

pH=-Ig10^-7 =-(-7)=7

[H]	10^-1	10^-2	10^-3	10^-4	10^-5	10^-6	10^-7	10^-8	10^-9	10^-10	10^-11	10^-12	10^-13	10^-14
pH	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14

Eritma muhiti	Kuchli kislotali	Kuchsiz kislotali	Neytral	Kuchsiz ishqoriy	Kuchli ishqoriy
O’zgarishi	Ortadi 		.	 Ishqoriylik ortadi

	00	01	02	03	04	05	06	07	08	09
Ўндан бир		Юзданбир
0	1,000	0,977	0,955	0,933	0,912	0,891	0,871	0,851	0,832	0,813
1	0,974	0,966	0,75	0,741	0,725	0,708	0,692	0,676	0,661	0,616
2	0,631	0,617	0,603	0,582	0,575	0,562	0,55	0,538	0,525	0,513
3	0,501	0,409	0,479	0,468	0,457	0,447	0,437	0,427	0,417	0,407
4	0,398	0,389	0,38	0,372	0,363	0,355	0,317	0,339	0,331	0,324
5	0,316	0,309	0,302	0,295	0,288	0,282	0,275	0,269	0,263	0,275
6	0,251	0,245	0,24	0,234	0,229	0,224	0,219	0,214	0,2	0,204
7	0,2	0,195	0,191	0,186	0,182	0,178	0,174	0,17	0,166	0,160
8	0,158	0,155	0,151	0,148	0,145	0,141	0,138	0,135	0,132	0,129
9	0,126	0,123	0,12	0,117	0,115	0,112	0,110	0,107	0,103	0,102

Жадвалдан қуйдаги тартибда фойдаланилади :

Биринчи мисол: Айтайлик эритманинг рН=3,24 га тенг бўлсин. Жадвалдаги ўндан бир матриссадан “2” ни

Юздан бир матриссадан “4”ни топиб. улардан ўтказилган чизиқларни кесишган жойидан Н⁺ Водород ионларини концентрацияси қийматини

топамиз ва уни

10^-3(“-3” рН нинг характеристикасидаги 3нинг манфий қиймати ) га кўпайтирамиз Демак рН 3,24 бўлса унда (Н⁺) =0,575 х 10^-3 .

Иккинчи мисол : Эритмадаги (Н⁺) водород ионларини концентрацияси 1,32 х10^{- 8} га тенг бўлса уни 0,132х10^-7 кўринишида ёзамиз.

Сўнгра 0,132 сони жадвалдан олинади. Топилган сондан горизонтал ва вертикал чизиқлар ўтказиб рН қийматининг вертулдан кейинги

икки қиймати топилади. Бизнинг мисолимизда улар 0,88 рН қийматининг

характеристикаси, (Н⁺) ионии концентрациясининг қийматидаги 10^-7 кўпайтувчининг даражасидаги соннинг мусбат ишорали қийматига тенг.

Демак,

(Н⁺)= 1,32х10^-8=0,132х10^-7 бўлса, унда рН=7,88 га тенг бўлади PPқийматлар

Водород кўрсатгич

Сув жуда оз булса хам Н⁺ ва ОН^- ионларига диссотцияланади Н₂О=Н⁺+ОН^-

[Н⁺]+[ОН^-]^-=10^-14га тенг бўлади тоза сув ва нейтрал эритмаларда [Н⁺]ва [ОН^-]ионлар сони тенг бўлади [Н⁺]+[ОН^-]= 10^-7

Сувга кислота ёки ишкор эритмаси қўшилиши хисобига сувда ионлар мувозанати силжийди яъни [Н⁺]ва [ОН^-] ионларнинг концентрасияси

ўзгаради,аммо [Н⁺]ва [ОН^-] ионлар кўпайтмаси ўзгармайди.

[Н⁺]+[ОН^-]^-=10^-14 бунда логарифими рН+рОН=14 га тенг. рН=14-рОН ёки рОН=14-рН га

Нейтрал эритмада рН=7га тенг яъни рН=-lg [Н⁺]=10^-7=-(-7)=7