Кийимни моделлаштириш ва бадиий безаш

2.14. Композицион марказ
Ҳар қандай костюмнинг тимсолий ечими унинг бутун тузилишида намоён бўлиб, айнан композицион марказ орқали ўткир янграйди: бу ерда унинг энг кучли воситалари қўлланади, бу ерда акцент – костюм композияси кулминацияси ҳам жойлашади.
Костюмда композицион марказнинг аниқ ифодаланиши унинг асосий функцияси характерига боғлиқ. Ишчи костюмда композицион марказ ўз жойлашуви (қўллар ишчи зонаси соҳасида), деталнинг аниқ ечими (чўнтаклар, белбоғ) ва фурнитураси билан ишлаб чиқариш кийими қулайлигини ифодалаши керак. Бундай костюмнинг эстетик ечими бахяқаторлар тури, деталлар конфигурацияси, ёқа, чўнтаклар ва белбоғ, қадалиш принципи, газлама рангини танлашда намоён бўлади. Тантанали костюмда композицион марказ ушбу костюм асосий эстетик хусусиятлар тўпловчи функцияларни бажара бошлайди ва у бутун шакл бўйлаб эркин жойлаша олади, бу аниқ тимсолий ечим талабларига боғлиқ бўлади.
Композицион марказнинг қабул қилиниши костюмнинг бутун тузилиши билан тайёрланади. Қисм ва деталлар масштабини аниқлашдан бошлаб, кейин симметрия воситалари, пропорционал нисбатларни аниқлаб, ҳажмлар деталлар, фурнитура жойлаштирилиши ва ташкил этилиши рўй беради (у ёки бу ритм тури ёрдамида). Ҳаммаси костюмда асосий нарсанинг қабул қилинишига йўналтирилган бўлиши керак (2.25-расм).

2.25-расм. Композицион марказ:
а – олдинда устки қисмда, акцент – бош кийимда; б – лифда, акцент – ёқа олдида; в – костюм ўрта қисмида, акцент – белбоғ

Композицион марказ кўпинча костюмнинг устки қисмида жойлашади, бунда акцент унда киши индивидуал хусусиятлари билан мослашуви керак (нафақат ташқи, балки унинг характери билан ҳам), яъни костюм акценти юз олдида жойлашганда; юздан қизиқроқ, аҳамиятлироқ бўлмаслиги керак. Композицион марказ эркин жойлашган ҳолларда (белда – олдинда ёки орқада, юбкада – пастда ёки юқорисида, оёқда – кўпинча болаларда пойабзалда – голфлар, пайпоқларда), унинг акценти характери у жойлашган фигура қисми билан аниқланади.

2.15. Костюм композицияси хусусиятлари
Рассом шакл устида ишлаш жараёнида (унинг алоҳида қисмлари пропорционал нисбатлари, унинг элементларининг ритмик ташкил этилишини, шаклнинг пластик ишланишини излаш, рангдан фойдаланиш ва ҳоказо) муайян яхлитлик, шакл ифодалиликка эришишга интилади.
Узоқ композицион изланиш натижасида биз муайян хусусиятли шакл ҳосил қиламиз, улардан асосийси қисмларнинг ўзаро бўйсуниши, статиклик ва динамиклик, композицион мувозанат, уйғун яхлитликдир.