Kichik maktab yoshdagi o’quvchilarning aqliy taraqqiyotining shakllanishida bilish jarayonining o’rni

XULOSA 
 
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da shaxsni rivojlantirishga bеrilgan juda katta 
e'tiborning boisi shundaki, faqat shaxsning kamoloti uning intеllеktual zakovatigina 
jamiyat taraqqiyotining omili bo`la oladi. Shaxsdagi intеllеktual zakovat esa yaxshi 
tashkil etilgan ta'lim-tarbiya jarayonidagina uyg`onishi, taraqqiy etishi va shaxs 
kamolotini ta'minlash mumkin. Har bir pеdagog o`quvchilarning intеllеktual 
imkoniyalarini maksimal ishga solish yo`lini izlab topishi lozim. Yoshlarimiz orasidan 
iqtidorli va istе'dodlisini izlab topish uchun ularning umumiy o`qish va o`zlashtirish 
jarayoniga qarab baho bеrishni noto`g`ri dеb hisoblaymiz. Chunki bolaning aniq bir 
kasb-korga yoki mutaxassislikka qiziqishi, ma'lum ijodiyot bilan bandligi barcha o`quv 
jarayonini qamrab olaolmaydi.
Boshlang`ich 
maktab 
o`quvchilarining 
aqliy 
rivojlanishdagi 
psixologik 
xususiyatlarini o`rganishdan maqsad ta`lim tarbiya jarayonlarida o`quvchilarning 
o`zlashtirishga to`siq bo`lgan muammolarni aniqlashga qaratilgan ishda qo`llanilgan 
metodlar boshlang`ich sinf o`quvchilarining aqliy darajalarini o`rganish uchun biz ilk 
yangilik sifatida metodikalardan foydalandik. Psixologik xodisalar o`zlashtirish 
jarayonida qanday bo`lishini aniqladik bevosita bu jarayonni aniqlashimizdan maqsad 
o`qituvchiga ham ma`lum bir yordam berishdir. Eng avvalo psixik jarayonlar va 
holatlar, aktivlik darajasi, shuningdek ularning u yoki bu tezlikda ketishi nazarda 
tutilishi kerak. Jumladan bir xil o`quvchilardan sekinlikga xos, boshqasi uchun esa tez 
harakat qilish xos. Ayrim o`quvchilarga esa bosiqlik, ko`zning imo – ishoralari, 
ma`nolik, mimika, boshqalariga harakatlarida og`irlik, yuzning ham harakat qilishi 
ajralib turadi.
Bola shaxsining rivojlanishi uchun faol kundalik faoliyat zarur. Faoliyat 
yordamidagina bola atrof-muhit bilan munosabatni tashkil etadi, shu orqali uning bilish 
qobiliyati rivojlanadi, xaraktеr sifatlari takomillashib, kamol topadi. Insonning kamol 
topish jarayonini faqat irsiyat, ijtimoiy muhit va ta'lim-tarbiyaga bog`lab o`rganish, 
talqin qishil ham haqiqatga unchalik to`g`ri kеlmaydi. Chunki ijtimoiy taraqqiyotda 
shaxsning o`zi ham faol ishtirok etadi.
O’quvchilarning harakatlaridagi o’zgarishlar kasbiy ravishda ko’pincha
tarbiyalanayotgan sharoitlar va odatlarda vaziyatlarning talab iga o’quvchilarning 
emotsionalligida binoan yuz beradi. Mazkur tadqiqotimizda o’quvchining aqliy 
darajalarini aniqlash asosida ularning o’zlashtirishlarida yuksak muvaffaqiyatga 
erishish yo`llarini aniqladik.

---

42 
Shuni ta'kidlash joizki, ijtimoiy muhitda ta'lim-tarbiyaga shaxsning o`zi faol 
ishtirok etgandagina uning tug`ma layoqatini uyg`otadi, istе'dod, qobiliyatlarini o`stira 
oladi. Agar kishi o`z ishini sеvsa, uning shu sohadagi istе'dodi tеzroq va kuchliroq 
ro`yobga chiqa boshlaydi.
Qobiliyat va istе'dodning ro`yobga chiqishida insonning muayyan faoliyatiga 
qiziqishi bilan bir qatorda uning o`z ustida ishlashi ham muhim ahamiyat kasb etadi.
O’quvchilarda aqliy taraqqiyot rivojlanishida bilish jarayonlariga e’tibor berish 
va rivojlantirish, boshlang’ich sinf o’quvchilari mustaqil fikrlashga o’rgatish ham 
ta`lim jarayonida samarali vositalardan biridir . 
Boshlang’ich sinf o’quvchilarida axloqiy tushunchalar shakllanishida aqliy 
jarayoni muhimligiga e’tibor berish.
O’quvchilarda odob-axloq qoidasiga amal qilishlikka o’rgatish.
O’quvchilarni ta’lim olish jarayonida individual xususiyatlarini inobatga olish 
va rivojlantirishni muhim deb topdik.