Keynsning tovarlar va xizmatlar bozoridagi makroiqtisodiy muvozanat modeli. Reja

Milliy ishlab chiqarishning muvozanat holati (Y0), yalpi xarajatlar komponentlarining har birining (istemol, investitsiya, davlat xarajatlari yoki sof eksport) ozgarishi natijasida tebranishi mumkin. Ushbu tarkibdagi birorta omilning miqdorining osishi rejalashtirilgan xarajatlar egri chizigini yuqoriga suradi va aksincha kamayishi pastga surilishga olib keladi.

3. Avtonom xarajatlar multiplikatori

Avtonom xarajatlarning har qanday osishi, yani ΔA = Δ (a+I+G+Xn) multiplikator samarasi hisobiga yalpi daromadlarning ko’proq miqdorga (ΔY) oshishiga olib keladi.

Avtonom xarajatlar multiplikatori muvozanatli YaIM o’zgarishning avtonom xarajatlarning har qanday komponenti o’zgarishiga nisbatini ko’rsatadi: µ = ΔY /ΔA:

Bu erda: µ - avtonom xarajatlar mul’tiplikatori;

ΔY – muvozanatli YaIMning o’zgarishi;

ΔA – avtonom xarajatlarning Y o’zgarishiga bog’liq bo’lmagan o’zgarishi.

Mul’tiplikator - yalpi daromadlar avtonom xarajatlarning dastlabki o’sishi (kamayishi)dan necha marta ortiq o’sganligini (kamayganligi) ko’rsatadi.

Avtonom iste’mol ΔSA miqdorga o’ssa, bu yalpi xarajatlar va daromadlar (U) ning o’sha miqdorda o’sishiga olib keladi. Bu esa, o’z navbatida iste’molning ikkinchi marta (daromadlar oshishi hisobiga) MRS x ΔSA miqdorda o’sishiga olib keladi. Keyinchalik yalpi xarajatlar va daromadlar MRSxΔSA miqdorda yana o’sadi. Shunday qilib, «daromad-xarajat» ko’rinishidagi doiraviy aylanish bo’yicha jarayon davom etaveradi.

ΔSA↑ AD↑Y↑C↑AD↑Y↑C↑AD↑Y↑ va hokazo.

Ushbu oddiy vaziyatdan ko’rinib turibdiki, yalpi daromadlar (Y), avtonom iste’molning dastlabki o’zgarishi ΔSA↑ ga nisbatan bir necha marta ko’p o’zgaradi. Bu shuni bildiradiki, S, I, G yoki Xn miqdorlardagi oddiy o’zgarishlar ham ishlab chiqarish hajmi va bandlik darajalarida katta o’zgarishlarga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, multiplikator iqtisodiy beqarorlik omili hisoblanadi. Shuning uchun ham davlatning byudjet-soliq siyosatidagi asosiy vazifalardan biri bolib, ornatilgan barqarorlashtirgichlar tizimini yaratish hisoblanadi. Bu tizim istemolga chegaralangan moyillikni kamaytirish orqali multiplikatsiya samarasini pasaytiradi.