Keyin bir necha kun yoki bir necha hafta keyin payd

Konturli yerga ulash

 qurilmalarida yer ulagichlar yerga ulanadigan 

uskunalarni  joylashgan  maydonini    perimetrda  va  maydoncha  ichkarisida 

setka  shaklida  o’rnatiladi.  Tok  qobiqga  o’tib  ketish  holatida  yer 

ulagichlardan  yoyilib  ketayotgan  tok  hisobiga    maydonchani  satxida 

yuqori  potensial  hosil  bo’ladi,  maydonchaga  chatishgan  yeriga  nisbatan. 

Potensiyalarni  yoyilish  grafigini  olish  uchun  har  bir  ulagichni 

potensiallarni alohida ustma-ust qo’shib aniqlash mumkin. Shuni hisobiga 

uskunani qobig’i va yer satxini potensiallari tenglashadi va maydon ichida 

tegib ketish kuchlanishi arzimaydigan bo’lib qoladi. 

Konturli  yerga  ulash  qurilmalarini  maydon  chegarasidan  chiqishida 

qadamli  kuchlanish  baland  bo’lib  qoladi.  Uni    kamaytirish  maqsadida 

insonlar o’tadigan yo’llarida alohida metalli shinalar o’rnatiladi. Natijada 

yer sathidagi potensiallarni taqsimlash qiyaligi hamda qadamli kuchlanishi 

kamayadi. 

Shunday qilib, konturli yerga ulash qurilmada yerga ulangan uskuna 

atrofidagi potensiali balandroq, potensiallarni ayirmasi esa pastroq bo’lishi 

hisobiga  tegib  ketish  kuchlanishni  va  qadamli  kuchlanishni  havfsizligini 

ta’minlanadi.  

Yerga  ulash  qurilmalari-tabiiy  va  sun’iy  bo’lishi  mumkin. 

Qurilishida  va  ishlab  chiqarishda  qo’llaniladigan  elektr  o’tkazuvchi 

qismlar:  metalli  konstruksiyalar,  armatura,  truba  qovurlari  (yonuvchi  va 

---

 

 

195 

portlovchi gaz va suyuqliklardan tashqari), kabellarni metallik izolyatsiya 

(alyumindan  tashqari)  va  hakazo, 

tabiiy  yerga  ulash  qurilmalari

  deb 

ataladi.  Yerga  ulash  qurilmalar  qo’llanilishida  birinchi  navbatda,  tabiiy 

qurilmalardan foydalanishni tavsiya etiladi.  

Sun’iy yerga ulash qurilmalari-mahsus tayyorlangan bo’lib,  boshqa 

maqsadlarida  qo’llanilmaydi.  Ko’pincha  ularga  vertikal  joylashgan 

elektrodlar  va  ularni  biriktiradigan  gorizontal  joylashgan  elektrodlardan 

iborat  bo’ladi.  Vertikal  elektrod  sifatida  diametr  10-14  mm.  va  uzunligi 

kamida 5 metrli po’latli o’zak qo’llaniladi va o`lchamlari 40x40 mm dan 

60x60  gacha  uzunligi  esa  2,3  -  3  m.  bo’lgan  ugolniklar  kamroq 

qo’llaniladi.  

   

                            

 

 

46- rasm  Vertikal elektrodlarni transheyaga o’rnatish qurilmasi

 

 

Vertikal elektrodlarni odatda yer muzlaydigan qalinligidan 70-80 sm 

chuqurroq o’rnatiladi .  

Gorizontal  elektrodlar  va  yerga  o’tgazgich  sifatida  ko`ndalang 

kesim kamida 4x12 mm bo`lgan tasmali po’lat yoki diametr 6 mm bo’lgan 

prutok qo’llaniladi. 

Vaqtincha  yerga  ulash  qurilmalari  sifatida  mahsus  olib  yuruvchi 

yerga  ulash  qurilmalari  qo’llaniladi.  Ularni  o’rnatish  va  yeg’ishtirishni 

onsonlashtirish  maqsadida  yerga  burab  o’rnatiladigan  elektrodlar  va 

biriktirish uchun qo’llaniladigan mahsus qisqichlar mavjud. 

Yerga  o’tgazgichlar  o’zaro  va  yer  ulagichlar  bilan  biriktirilishi 

maqsadida  payvandlanadi,  yerga  ulanadigan  uskunani  qobig’i  bilan  esa, 

payvandlanadi  yoki  bolt  yordamida  biriktiriladi.  Magistralli  yer 

o’tgazgichlar yer ulagichlar bilan ikki joyda biriktiriladi . 

 

---

 

 

196 

 

 

47- rasm.