Ketma-ket qo‘zg‘atish hulg‘amli dvigatelning mexanik tavsiflari

5- misol. ДП41- rusumli ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatel uchun ishga tushirish reostatini hisoblang. Dvigatelni ishga tushirish uch pog‘onada amalga oshi­riladi.
Yechimi: tabiiy tavsif 4- misolda qurilgan. Ishga tushirish tokining maksimal qiymatini I₁ = 2I_n = 188A qilib tanlaymiz. Pog‘ona qarshiligiga o‘tish toki I_N ni I_N = 1,34 I_n = 126A qilib aniq­laymiz.
U holda






I = I₁ = const va I = I₂ = const bo‘lganda w = f (R) yordamchi chiziqni o‘tkazamiz (2.24- rasm).
Ishga tushirish pog‘ona qarshiliklari va o‘tish tezliklarining qiymatlari grafik usulida aniqlanadi.
Birinchi pog‘ona qarshiligi:


R₁ = 0,43 W.

Ikkinchi pog‘ona qarshiligi:

R₂ = 0,28 W.

Uchinchi pog‘ona qarshiligi:

R₃ = 0,19 W.
2.24- rasm. Ketma-ket qo‘zg‘atishli dvigatelning ishga
tushirish reostatini hisoblash tavsifi.

Ishga tushirish reostatining to‘liq qarshiligi

R_q = R₁ + R₂ + R₃ = 0,43 + 0,28 + 0,19 = 0,9 W.


Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelning tormozlash rejimlari. Mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli dvigatelga nisbatan mazkur dvigatel­ning tormozlash rejimidagi imkoniyatlari cheklangan bo‘ladi. Masalan, tarmoqqa energiyani qaytarish yo‘li bilan rekuperativ tormozlashning imkoniyati yo‘q. Dvigatel rejimida ishlayotgan mashinaning yuklamasi kamayib ketganda magnit oqimi kamayib dvigatel tezligi nominal tezlik qiymatidan 5—6 marta ortib ketadi. Bu esa mashinaning ishdan chiqishiga olib keladi. Shuning uchun, salt yurish rejimiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Dinamik tormozlash rejimini mashinaning o‘z-o‘zini qo‘zg‘atish rejimida amalga oshirish mumkin. U holda mustaqil qo‘zg‘atish chulg‘amli mashi­nalardagi kabi tavsiflarni olamiz (2.8- rasmga qarang). Bu tavsiflarni hisoblash usuli avvalgidek bo‘ladi.
Ketma-ket qo‘zg‘atish chulg‘ami tarmoqqa mustaqil ulanganda samarali dinamik tormozlash kuzatiladi. Lekin bu rejimda katta qo‘shimcha qarshilik ulangani uchun nominal magnit oqimi hosil qilish uchun nominal quvvatga yaqin quvvat sarf etiladi. Bu esa iqtisodiy jihatdan samarali emas.
Bunday mashinalar uchun asosiy tormozlash usuli, bu teskari ulab tormozlashdir. Bu rejim (reaktiv qarshilik momenti bo‘lganda) qo‘shimcha qarshilik
2.25- rasm. Dvigatelning reaktiv statik moment ostida teskari ulash va reverslash rejimidagi mexanik tavsiflari.

kiritilib, yakordagi kuchlanish qutblarini almashtirish bilan amalga oshiriladi (2.25- rasm). U holda dvigatel tormozlash boshlangunga qadar o‘rnatilgan rejimni tavsiflovchi A nuqtadan tormozlash momenti hosil qilib B nuqtaga o‘tadi.

Tavsifning BC qismini teskari ulab tormozlash rejimiga, CD qismi esa reverslash rejimiga mos kela­di.
Tavsifning C nuqtasida qo‘shimcha qarshilikni chiqarib tashlab dvigatelni tabiiy mexanik tavsifdan o‘rnatilgan rejim parametrlari bilan A nuqtaga o‘tkazish mumkin.


2.26- rasm. Dvigatelning aktiv statik moment ostida teskari ulash va reverslash rejimidagi mexanik tavsiflari.

Aktiv statik moment bo‘lganda teskari ulab tormozlash rejimini faqat yakor zanjiriga katta qo‘shimcha qarshilik R_q ulab olish mumkin (2.26- rasm). U holda dvigatel boshlang‘ich nuqta A dan B nuqtaga o‘tadi. Dvigatel tavsifning BC qismida dvigatel rejimida, CD qismida esa teskari ulash rejimida ishlaydi.

Turg‘un harakat nuqtasi D da dvigatel mexanizm­ning harakatlantiruvchi momenti M_q ni qoplaydigan tormozlash momenti hosil qiladi.
Bu dvigatellarning kamchiligi yuqorida ko‘rsatilganlardan tashqari mexanik tavsiflarning yetarli darajada qattiq emasigida bo‘lib, bu ularni yuklama o‘zgarganda tezlikni mo‘tadil ushlab turish talab etiladigan mexanizmlarda qo‘llab bo‘lmasligini anglatadi.