Kesish jarayonidagi issiqlik xodisalari Reja: Kesishdagi issiqlik manbalari

Issiqlik xodisalarini elektrik modellash. 
Kesishda issiqlik xodisalarini taxlil qilish uchun
issiqlik xodisalarini elektrik modellash printsipidan foydalanuvchi qurilma va mashinalar
ko‘llaniladi. Bu printsip qattiq tanada issiqlikning tarqalish jarayonini matematik tasvirlash va 
uzatuvchi muxitda elektr tokining oqib o‘tish jarayonlari orasidagi o‘xshashlikka asoslangan. 
Kattaliklar orasidagi o‘xshashlikni qabul qilsak, issiqlik o‘tkazuvchanlik va elektr 
o‘tkazuvchanlik jarayonlari bir xil tenglamalar bilan ifodalanadi. 
Jadval
Issiqlik jarayonlari 
Elektr jarayonlar 
Harorat - 

0
,K 
Oqim jadalligi –q, vm/m
2 
Issiqlik miqdori - 

t
, dj 
Potentsial – U,v 
Oqim zichligi - 

, a/
m
2
Elektr miqdori - 

e
, k 
Statsionar issiqlik almashinuvida tekis kesuvchi asbobda issiqlikning tarqalish jarayoni 
quyidagicha tenglama bilan ifodalanadi: 
0
y
2
t
2
2
2
=


+




t
x
, 
(40) 
bu yerda: 

xt
, 

yt
kordinatali nuqtadagi haroratlardir.
Tekis elektr o‘tkazuvchi elektr tokining tenglamasi quyidagicha yoziladi.
0
т
2
y
2
т
2
2
=


+


U
x
U
, 
(41) 
bu yerda: U – x
e
, u
e
- koordinatali nuqtadagi elektr potentsialidir. 
Agar elektr o‘tkazuvchi materialdan tayyorlangan kesuvchi asbob va uning modeli geometrik 
o‘xshash bo‘lsa, u holda shakl bo‘yicha potentsiallarning taqsimlanishi bir biriga mos tushadi. 
(40)va(41) tenglamalarni bir maonoda yechish uchun keskich yuzasida va model chegarasida
o‘xshashlik sharti taominlanishi kerak. 
shaklda, elektrointegratorda harorat maydonini modellash uchun qurilma sxemasi ko‘rsatilgan. 1-
manba blokining chiqarish kontaktlariga hajmi 100 % deb qabul qilingan 27
v
elektr toki berilgan.
Potentsiometr 2 yordamida 0 dan 100% gacha bo‘lgan umumiy oraliqqa a,b…k bo‘lgan

---

12 
ulushlarga hamda kontaktlarga bo‘lingan, turli xil (10 xil) kuchlanish berish mumkin. Bo‘linish
dastak yordamida amalga oshiriladi. Hisoblash disk 3 yordamida bajariladi. 
O‘tkazuvchanligi maolum bo‘lgan elktroo‘tkazuvchanlik qoьozdan kesib olingan 4-modelga 5-
kontakt orqali haroratni taqsimlanish qonunini hosil qiluvchi potentsiallarning maolum qiymatlari 
beriladi. Agarda issiqlik oqimlarini taqsimlanish qonuni orqali berish kerak bo‘lsa, kalibrlangan 
qarshiliklar 6 dan foydalaniladi. 
shakl. Keskichdagi temperatura maydonini modellashtirishni
o‘rganish jixozi sxemasi 
Modeldagi boshqa izotermalarni aniqlash uchun 7-galpvonometr va 8-probnikdan tashqil 
topgan o‘lchovchi qurilma yordamida ekvipotentsial chiziqlar quriladi. Modelning u yoki bu nuqtalariga 
probnikni tekizib va 9-dastak orqali 10-galpvonometrni polga o‘rnatib muvofiq shkaladagi shu nuqtaning 
potentsiali hisoblanadi. Nuqtalarni potentsiallar bilan biriktirib kesuvchi asbob modelidagi ekvipotentsial 
chiziqlar olinadi. 
shaklda kesuvchi asbobning oldingi va ketingi yuzalarida joylashgan ikkita issiqlik
manbalaridan keskichdagi harorat maydoni ko‘rsatilagan. Yupqa tutash chiziqlar bilan manba izotermasi,
shtrix chiziqlar bilan issiqlik oqimining yo‘nalishi yo‘ьon chiziqlar bilan esa yakuniy izotermalar 
tasvirlangan. 
shakl. Keskichdagi temperatura maydoni 

---

13