Kesish jarayonidagi issiqlik xodisalari Reja: Kesishdagi issiqlik manbalari

Kesish zonasidagi harorat maydoni.
Qirindi va detal bilan birga kesuvchi asbobning kontakt 
yuzasidagi haroratni nazariy hisoblashda, shuningdek kesuvchi asbob, qirindi va detallarning harorat 
maydonlarini tekshirishda bir qator tadqiqotchilar usullaridan foydalanib kelinmoqda. 
Kesishdagi issiqlik jarayonlarining hisobiy sxemasini tuzishda uchta tekis issiqlik manbalari bor 
deb hisoblanadi (q
f
, q
tp
, q
tz
). Deformatsiya issiqligini, ON (shakllar-38,39) siljish tekisligida joylashgan 
tekis manba ko‘rinishda tasvirlab ko‘rsatiladi. Bu issiqlikning bir qismi 39-shaklda ko‘rsatilgan manbani 
q

f
hosil qilib detalga o‘tib ketadi. Boshqa qismini esa q

f
qirindi olib ketadi va oldingi yuzada 
ishqalanish issiqligini bxC o‘lchamdagi maydonda joylashgan tekis manbasi ko‘rinishida bo‘ladi. 
Ketingi yuzada esa bxh o‘lchamdagi maydonda joylashgan tekis manba (q
tz
) ko‘inishida bo‘ladi (shakl-
39). 

---

9 
Sovituvchi muxitning tasirini issiqlik oqimlari ko‘rinishida tasvirlanadi:
1. q
on
miqdorida oldingi yuza maydonida (b
1
c
1
-b
c
); 
2. q
03
miqdorida ketingi yuza maydonida (b
2
h
2
-bh); 
3. q

0s
miqdorida qirindining yuqori va q

oc
– rezets oldi yuzalarda;
4. Kesish yuzasining SQ uchastkasidagi miqdori. 
Issiqlik manbalari va oqimlari chegaralaridan tashqarida joylashgan kesuvchi asbob, qirindi va 
detalning hamma yuzalari adiabatik hisoblanadi, yaoni issiqlik atrof-muxitga tarqalmaydi. Hisobni juda 
ham murakkablashib ketganligi sababli o‘simta hosil bo‘lish xodisasi hisobga olinmaydi. 
Bundan tashqari issiqlik o‘tkazuvchanlik va harorat o‘tkazuvchanlik koeffitsientlari ,
solishtirma issiqlik siьimi hamma nuqtalarda haroratga boьliq bo‘lmaydi deb hisoblanadi. Haroratning
zarur diagnozi uchun issiqlikning fizik koeffitsientlari qabul qilinsa, u holda hisob xatoligini 
minimumgacha olib kelinadi. 
т 
• 
• Р 
х 
39-шакл. И ссиылик манбалари ва оыими схемаси 
Issiqlik hosil bo‘lish oqimlarining jadalligi, kesish kuchlarini tadqiqan tekshirish natijalari 
bo‘yicha aniqlanadi. 
38-шакл. Кескичнинг температура майдонини аниылаш ъисоб схемаси

---

10 
Ishqalanish natijasida hosil bo‘ladigan issiqlikni ishqalanish kuchining kontakt yuzalarining
o‘zaro siljish tezligiga ko‘paytmasiga teng deb olib, ishqalanish kuchi ishini hisoblash bilan topiladi. 
40-shaklda keskichning hisobiy yo‘l bilan olingan oldingi yuzasidagi va asosiy kesuvchi 
tekislikdagi harorat maydonalari ko‘rsatilgan.Tutash chiziqlar bilan izotermalar, shtrixli strelkalar bilan 
issiqlik oqimining yo‘nalishi ko‘rsatilgan. 
Qirindida harorat maydoni notekis bo‘ladi. Qirindi keskichning oldingi yuzasiga yopishgan 
tomonida ko‘p qizdirilgan bo‘ladi, qarama-qarshi tomonida esa kam qizdirilgan bo‘ladi. Qizish 
notekisligi juda yuqori bo‘ladi, issiq likning katta qismi qirindining keskich usti qatlamida to‘planadi. 
SHuningdek detaldagi harorat maydoni ham notekis bo‘ladi. Detalning keskich orqa yuzasiga 
yaqin yuzasi ko‘proq qiziydi. Kesish tezligi qanchalik yuqori bo‘lsa, detalning pastki qatlamidagi va 
yuzalaridagi harorat darajasining farqi shuncha sezilarli bo‘ladi. Kesish tezligi yuqori bo‘lganda,kesuvchi 
asbobga yaqin bo‘lgan metallning yupqa qatlamida to‘planadi. To‘g‘ri, bu yerda tekshirilayotgan harorat
kesuvchi asbobning oldingi yuzasidagi haroratga qaraganda 2-3 marta kam bo‘ladi. 
Keskichning issiqlik maydonida uchta harakterli oblastlarini ajratib ko‘rsatish mumkin. Birinchi 
oblastdagi eng katta harorat kuzatiladi, izotermalar qizish markaziga nisbatan deyarli kontsentrik 
joylashadi. 
Ikkinchi oblast kesuvchi tiь cho‘qqisida joylashgan bo‘ladi. 
Issiqlikning bir qismini kesuvchi asbobdagi detalga o‘tib ketishi sababli harorat ikkinchi zonada kichikroq 
bo‘ladi. Izotermalar kontakt maydoniga parallel ravishda joylashgan issiqlik oqimlari kesish yuzasiga 
yo‘nalgan bo‘ladi. 
Uchinchi oblast kesuvchi qirradan (1,5-2,0)
0
S
(shakl-40) masofada uzoqlikda joylashgan
bo‘ladi. Izotermalar aylana yoyiga yaqin bo‘ladi. 
Izotermalarning joylanishi va shakli, kesuvchi asbob yeyilish uchastkalarining joylashishi va 
shaklini eslatadi. Issiqlik oqimlari buyumdan kesuvchi qirralar tomonga yo‘naltirilgan bo‘ladi. 
shakl. SHX15 po‘latni kesishdagi keskichning temperatura maydoni 
(V=13m/sek; t=4,1 mm; S=0,5 mm/ayl), 
Harorat maydonlarini analitik ravishda tadqiq qilish metallarni kesishda issiqlik balansini
tuzishni taqozo etadi. 41-shaklda T14K8 qattiq qotishmasidan tayyorlangan o‘tkir keskich bilan po‘lat 
SHX15 ni yo‘nishda kesish tezligining o‘zgarishi bilan issiqlik miqdorining o‘zgarish diagrammasi 
ko‘rsatilgan. Bu diagramma hisobi analitik usul bilan qurilgan. 

---

11 
shakl. Kesishdagi issiqlik miqdorining o‘zgarish diagrammasi