PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
16
Keys-stadi texnologiyasining umumiy tuzilmasi quyidagicha:
Mashg‘ulotlarda metodni qo‘llash quyidagi bosqichlarda kechadi:
Таълим
мақсади
Т
аъ
л
и
м
н
ат
и
ж
ас
и
Кейс
-
стади
Таълим
шакли
Таълим
методлари
Таълим
воситалари
Таълимни
бошқариш
усул
ва
воситалари
Илмий
изланиш
усул
ва
воситалари
Ахборотларни
тўплаш
усул
ва
воситалари
Ахборотларни
илмий
таҳлил
қилиш
усул
ва
воситалари
Таълимий
усул
ва
воситалари
Ўқув
кейслари
Асосий
босқичлар
Ечимни
топиш
бўйича
индивидуал
ишлаш
Ечимни
топишда
жамоавий
ҳамкорликка
эришиш
Самарадорлик
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
17
Keys-stadi bo‘yicha jamoaviy hamkorlik quyidagi tartibda amalga
oshadi
:
Texnologiyani alohida talabaga nisbatan qo‘llash tartibi quyidagicha:
Ta’limiy xarakterga ega
muammoli vaziyat (o‘quv keysi)ni tashkil etish maqsadi mavjud
imkoniyatlarni hisobga olgan holda jamoa o‘rtasida muammoli vaziyatni yaratish, uni hal
qilish echimlari to‘g‘risidagi fikrlarni jamlash, muhokama qilish orqali to‘g‘ri qarorlar qabul
qilish muhitini yaratishdan iborat.
Талабанинг
технологиянинг
моҳияти
,
уни
қўллаш
шартлари
билан
танишиши
Талаба
томонидан
тақдим
этилган
муаммонинг
ўрганилиши
Муаммо
бўйича
асосий
ва
2-
даражали
масалаларни
ажратиш
,
шакллантириш
,
асослаш
Тадқиқот
методларини
танлаш
ва
вазиятни
таҳлил
қилиш
Тақдим
этилган
муаммонинг
амалий
жиҳатларини
ўрганиш
Берилган
муаммони
ечишнинг
усул
ва
воситаларини
аниқлаш
Тақдим
этилган
ечимни
таълим
амалиётига
тадбиқ
этиш
чора
-
тадбирларини
белгилаш
Жамоа
(
гуруҳ
)
аъзолари
муаммо
,
унинг
ечимлари
юзасидан
ўзаро
фикр
алмашади
Масаланинг
ечими
сифатида
тақдим
этилган
вариантлар
муҳокама
қилиниб
,
уларнинг
мақбуллиги
баҳоланади
Муаммоли
вазиятнинг
ечимини
таъминлайдиган
аниқ
дастур
ишлаб
чиқилади
Масаланинг
ечими
тўғрисида
маълумот
берадиган
тақдимот
тайёрланади
ва
унда
намойиш
этиладиган
материаллар
расмийлаштирилади
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
18
Texnologiya yordamida tanlangan muammoning echimini topishga doir muhokama
quyidagi bosqichlarda tashkil qilinadi:
Muammoni muhokama qilishda e’tiborni quyidagilarga qaratish zarur:
Odatda keyslar bir necha turli bo‘ladi. Masalan:
1)
talaba faoliyatini tahlil qilish va baholash imkoniyatini beruvchi keyslar;
2)
muammoning echimi va qarorlarni tahlil qilishga yo‘naltirilgan keyslar;
3)
qaror yoki yaxlit muammoni ifodalovchi keyslar.
Кейс
мазмуни
билан
шахсан
танишиш
Кичик
гуруҳларда
муҳокама
қилиш
(“
Синдикат
”
методи
ёрдамида
)
Жамоа
ўртасида
умумий
муҳокамани
ташкил
этиш
Ўрганилаётган
муаммонинг
асосий
мақсадини
аниқлаш
Муаммоли
вазиятни
реал
ҳолатлар
билан
таққослашни
ўрганиш
Эҳтимоли
бўлган
“
тўсиқ
”
лар
(2-
даражали
масалаларни
муҳокама
қилиш
,
тўғри
қарорлар
қабул
қилиш
ва
ҳ
.
к
.)
ни
аниқлаш
Аудитория
учун
тушунарсиз
маълумотларни
аниқлаш
Муаммони
ечишда
муҳим
,
аҳамиятга
эга
маълумотни
аниқлаш
Муаммоли
вазиятни
ҳал
қилиш
учун
оралиқ
босқичларни
илғаб
олиш
Муаммони
ҳал
этишнинг
муқобил
йўлларини
белгилаш
Муаммоли
вазиятни
муҳокама
қилиш
вақтини
аниқлаштириш
Муҳокамани
тугатиш
тартибини
белгилаш
Якуний
изоҳлаш
ва
муҳокама
натижасини
хулосалаш
Ш
А
Р
Т
!!!
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
19
Ularni tayyorlashda ommaviy axborot vositalari, darslik va o‘quv qo‘llanmalarning
materiallaridan foydalanish mumkin.
Keyslar qog‘oz variant (jadval, diagramma va sxemalar vositasi)da, multimedia va
video ko‘rinishida bo‘lishi mumkinq Ta’lim jarayonida keys: ochiq muhokama yoki
individual, guruhli so‘rov asosida qo‘llaniladi.
Undan ta’lim jarayonida, talabalar bilimini baholashda foydalanish imkoniyati mavjud.
Muammoli vaziyatlarni echishda quyidagi tuzilmaga ega hisobot taqdim etiladi:
1. Annotatsiya.
2. Kirish.
3. Muammoning bayoni.
4. Muammoni echish uchun topshiriq.
Taqdim etilayotgan keys bo‘yicha pedagogik annotatsiya quyidagi tuzilmaga ega
bo‘ladi:
1. O‘quv predmeti.
2. Mavzu.
3. Keysning asosiy maqsadi.
4. O‘quv faoliyatidan kutiladigan natijalar.
5. Ushbu keysni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun oldindan talabalar quyidagi
bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lmoqlari zarur.
5.1. Talaba bilishi kerak.
5.2. Talaba amalga oshirishi kerak
5.3. Talaba ega bo‘lishi kerak.
6. Manbalardan foydalanish uchun tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati.
7. Texnologik xususiyatlarga ko‘ra keysning tavsifnomasi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
20
Keys bo‘yicha topshiriq bajarilgach, talabalar taqdimot (u og‘zaki yoki
ko‘rgazmali (vizual) shaklda bo‘lishi mumkin) va hisobot tayyorlaydi.
Taqdimotga tayyorgarlik ko‘rishda quyidagiga e’tibor qaratilishi zarur:
1)
taqdimotning jihozlari va vaqti;
2)
taqdimotning tarkibiy tuzilmasi;
3)
taqdim etilish darajasi;
4)
vidual vositalar;
5)
repetitsiya;
6)
chiqishni rejalashtirish;
7)
erkin chiqish qilish.
Keyslarni qo‘llashda o‘qituvchi ham faol ham sust ishtirok etishi mumkin.
SHunday qilib, zamonaviy sharoitda globallashuv ta’lim sohasida turli
mamalkatlar o‘rtasidagi aloqalarning kengayishiga imkoniyat yaratdi. Buning natijasida
O‘zbekiston
uzluksiz
ta’lim
tizimida
xorijiy
mamlakatlar
amaliyotida
faol
qo‘llanilayotgan ilg‘or pedagogik texnologiyalarni samarali qo‘llash imkoniyati yuzaga
keldi. Rivojlangan xorijiy mamlakatlarning zamonaviy ta’limi asosini muammoli ta’lim
texnologiyalari tashkil etmoqda. Muammoli ta’lim texnologiyali talabalarni o‘zida
muayyan muammoni xarakterlovchi real hayotiy voqealarni tahlil qilish, fikrlash, uning
echimini topish asosida o‘quv fanlarining asoslarini puxta o‘zlashtirilishini ta’minlaydi.
Ushbu texnologiyalar yordamida talabalarda mustaqil, tanqiliy va ijodiy fikrlash
qobiliyati rivojlanadi, intellektual tafakkur o‘sadi. Rivojlangan xorijiy mamlakatlar
ta’limi tajribasida keng qo‘llanilayotgan muammoli ta’lim texnologiyalarini ayni vaqtda
O‘zbekiston uzluksiz ta’lim tizimiga ham faol, samarali tatbiq etish borasida amaliy
harakatlar yo‘lga qo‘yilmoqda. Asosiy vazifa bu borada yuqori natijalarni qo‘lga
kiritishdan iborat.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
21
1.4. Yerga ishlov beruvchi mashinalar (plug)ni o’rganish mavzusi bo’yicha keyslar
1-keys
Topshiriqli keys
1. Quyida berilgan ta’riflar qanday tushunchalar mohiyatini yoritishini toping.
2. Ta’riflar va ularning mohiyatini yorituvchi tushunchalar asosida sxemani
shakllantiring.
Ta’riflar:
n
Palaxsani irg‘itish
– chimqirqarsiz madaniy korpusli plug bilan shudgorlash.
n
Madaniy shudgorlash
– chimqirqar yoki burchak kesgichlarni qo‘llab
shudgorlash. Bu eng ko‘p tarqalgan shudgorlash turi.
n
Palaxsani aylantirish
– palaxsani 180
˚
ga aylantirish. Asosan, chimli tuproqlar
shunday shudgorlanadi.
n
Ag‘dargichsiz shudgorlash
– tuproqqa ag‘dargichsiz pluglar bilan, ya’ni
palaxsalarni aylantirmasdan ishlov berish.
n
Tuproqni chuqurlashtirish bilan shudgorlash
– shudgorlash bilan birga
haydov ostini yumshatish.
n
Ikki va uch yarusli shudgorlash
– tuproq qatlamlari palaxsalari o‘rnini
almashtirib shudgorlash.
n
Plantaj shudgorlash –
40 sm va undan ko‘proq chuqurlikda shudgorlash. U
o‘rmon va buta daraxtlarini ekish oldidan o‘tkaziladi.
Talabalarga tavsiya etiladigan manbalar:
Qishloq xo‘jalik mashinalarining tarkibiy qismlari, moslamalariga oid materiallar,
internet ma’lumotlari.
Talabalar uchun ko‘rsatmalar:
1. Keys mohiyatini etarlicha anglab oling.
2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning echimini topishga xizmat
qiluvchi omillarni aniqlang.
3. Ana shu omillar asosida echimni asoslashga uring.
5. Echimni bayon eting.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
22
“Erga ishlov beruvchi mashinalar (plug) ni o‘rganishda keys-stadi metodidan
foydalanish”
mavzusini o‘qitishda
«Keys stadi»
muammoli vaziyat
metodidan foydalanib o‘qitish.
"Muammoli vaziyat "jadvalini to‘ldiring"
Vaziyatdagi
muammolar turi
Muammoli vaziyatning kelib
chiqish sabablari
Vaziyatdan chiqib ketish
harakatlari
1-muammo:
Yerlarga ishlov
berish jarayonida
pluglarning
notug‘ri ishlov
berish chuqurligini
rostlash natijasida
shudgorni sifatsiz
bajarilishi.
Plug korpuslarining oraliq
masofasi
to‘g‘ri
o‘rnatilmaganligi,
korpus
lemixining
yaxshi
termik
ishlov berilmaganligi va limex
tig‘ining
o‘tmaslashganligi,
plug tayanch g‘ildiragining
podshipnigi
noturg‘un
ishlaganligi
sababli
nuqsonlarning kelib chiqishi.
Yerga asosiy ishlov berishdan
oldin plug korpuslarini oraliq
masofalarini belgilangan shablon
asosida
rostlab
olish
lozim,
limexlarni kerakli darajada ishlv
berishini ta’minlash maqsadida
o‘tkirlash
va
yaroqsizini
boshqasiga almashtiramiz,
Plugning
tayanch
g‘ildiragining aylanish o‘qi va
podsh
щ
ipnigini tekshirib kerakli
ta’mirlash servish ishini amalga
oshirish lozim.
2-muammo:
Shudgorlash
vaqtida agregatning
tortish qo‘vvatini
hisobga olmasdan
notug‘ri tezlikni
tanlash oqibatida
yuzaga keladigan
nuqsonlar
.
Shudgor
yuzasini
belgilanganidan
20-25sm
gacha
notekisliklarning
ko‘payishi.
Shudgorlash
vaqtida
qaytishlarni notug‘ri bajarish;
Shudgorlashni
sifatli
bajarishda
agrotexnik
talablar
darajasija amalga oshirish;
Shudgorlash vaqtida shudgor
chuqurligini doimiy nazorat qilish,
plug korpuslariga daladagi begona
utlarni tiqilib qolish holatlarini
bartaraf etish;
Shudgorlash vaqtida doimiy
ishchi tezlikni taminlashdan.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
23
Keysni yechish jarayoni:
1. Talabalar keys mohiyatini u bilan ikki-uch marta tanishish orqali, sherigi
(juftlikda), guruhdoshlari (kichik guruhlarda) yoki jamoadoshlari (jamoada) bilan
muhokama qilgan holda etarlicha anglab oladi.
2. Talaba sherigi (juftlikda), guruhdoshlari (kichik guruhlarda) yoki jamoadoshlari
(jamoada) bilan muhokama qilgan holda muammoning echimini topishga xizmat qiluvchi
omillarni aniqlaydi.
3. Talaba (juftlik, kichik guruh, jamoa) aniqlangan omillar orasidan muammoga
barchasidan ko‘proq dahldor bo‘lgan omil (yoki ikkita omil)ni ajratib oladi.
4. Talaba (juftlik, kichik guruh, jamoa) echimni ajratib olingan omil (ikkita omil)
asosida bayon etadi.
5. Echim individual, kichik guruhlar yoki jamoa ishtirokida muhokama qilinadi.
O‘qituvchining echimi
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
24
II. Topshiriqli keyslar
2-keys
1.
PN-8-35 plugini qismlarini
aniqlash.
2.
Lemex ag‘dargichli plug korpusini o‘rganish
Talabalar uchun metodik ko‘rsatmalar
1. Tegishli adabiyotlardan plugni fismlarini o‘rganing.
2. Lemex ag‘dargichli plug korpusini sxemasi asosida plakat ishlang
Keysni yechish jarayoni:
1. Talabalar keys mohiyatini u bilan ikki-uch marta tanishish orqali, sherigi
(juftlikda), guruhdoshlari (kichik guruhlarda) yoki jamoadoshlari (jamoada) bilan
muhokama qilgan holda etarlicha anglab oladi.
2. Talaba sherigi (juftlikda), guruhdoshlari (kichik guruhlarda) yoki jamoadoshlari
(jamoada) bilan muhokama qilgan holda muammoning echimini topishga xizmat qiluvchi
omillarni aniqlaydi.
3. Talaba (juftlik, kichik guruh, jamoa) aniqlangan omillar orasidan muammoga
barchasidan ko‘proq dahldor bo‘lgan omil (yoki ikkita omil)ni ajratib oladi.
4. Talaba (juftlik, kichik guruh, jamoa) echimni ajratib olingan omil (ikkita omil)
asosida bayon etadi.
5. Yechim individual, kichik guruhlar yoki jamoa ishtirokida muhokama qilinadi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
25
O‘qituvchining echimi
1-topshiriq bo‘yicha
PN-8-35 plugi:
1
– keyingi g‘ildirakni rostlash vinti;
2
- rama;
3
- bo‘ylama to‘sin;
4
- shudgorlash
chuqurligini rostlash vinti;
5
- osma tirkagichlari;
6
- tirkagich;
7
- avtoulagich uchun
tayanch;
8
- biriktirish barmog‘i;
9
- disksimon pichoq ustuni;
10
- chimqirqar
kronshteyni;
11
- chimqirqar;
12
- tayanch g‘ildirak;
13
- korpus;
14
- korpus ustuni;
15
-
keyingi tayanch g‘ildirak.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
26
2-topshiriq bo‘yicha
Lemex ag‘dargichli plug korpusi:
I - lemex; II - ag‘dargich; III - tutqich:
1
- lemex tumshugi;
2
- tig‘;
3
- tovon;
4
,
6
va
8
-
egat, yuqori va dala qirrasi;
5
- ag‘dargich qanoti;
7
- ag‘dargich ko‘kragi
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
27
XULOSA
Hozirgi zamon sharoitida, yuqori malakali kadrlarni tayyorlashda, o‘qitishning
hozirgi zamon tizimlari va yangi pedagogik texnologiyalari asosida amalga oshirilishi
maqsadga muvofiqdir. Yangi pedagogik texnologiyalarni xislati shundaki, unda
qo‘yilgan maqsadlarga erishish kafolatini beruvchi o‘quv jarayoni rejalashtiriladi va
amalga oshiriladi
.
Pedagogik fanlar asoslarini o’qitishga yo’naltirilgan mashg’ulotlar jarayonini
noan’anaviy shakllarda tashkil etish, ta’lim jarayonini mukammal andoza asosida
loyixalashga erishish, mazkur loyihalardan oqilona foydalana olish ko’nikmalarga ega
bo’lish ta’lim oluvchilar tomonidan nazariy bilimlarni puxta, chuqur o’lashtirilishi,
ularda amaliy ko’nikma va malakalarning hosil bo’lishining kafolati bo’la oladi.
Bo’lajak kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish zarurligi bu uzluksiz
jarayonligidan kelib chiqqan holda, bu tizim maktab-akademik litsey yoki pedagogika
kolleji-oliy o’quv yurti shaklida bo’lib, ular faoliyati o’rtasida kasbga tayyorlash
sohasida tizimli izchillikka alohida e’tibor qaratilsa, maqsadga muvofiq bo’ladi.
Bo’lajak o’qituvchilarni ta’lim jarayonida innovasion texnologiyalardan
foydalanishga o’rgatishda ta’lim jarayonini ilg’or pedagogik texnologiyalar asosida
tashkil etilishiga e’tibor qaratish zarur. Buning uchun, avvalo, o’qituvchilarni
tayyorlash va qayta tayyorlashni tashkil etish muhimdir.
Bo’lajak o’qituvchilarni nazariy jihatdan tayyorlashni amaliy tayyorgarlik bilan
mustahkam aloqada yo’lga qo’yish zarur. Chunki amaliyot ularni pedagogik faoliyatga
qanchalik tayyorligini ko’rsatuvchi mezondir.
Yuqorida fikrlarni inobatga olgan holda xulosa qilib aytganda, Yerga ishlov berish
mashinalari (plug)ni o’rganishda keys stadi metodidan foydalanish maqsadga muvofiq
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
28
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori / Prezident Islom
Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi IX sessiyasida so‘zlagan nutqi. –
Turkiston g., 1997 yil 30-avgust.
2.
Karimov I.A. O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li. – T. : O‘zbekiston,
1992.-78 b.
3. Azizxodjaeva N.N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. – T.: Moliya,
2003. – 192 b.
4. Ishmuhamedov R., Abduqodirov A., Pardaev A. Ta’limda innovasion
texnologiyalar (ta’lim muassasalari pedagog-o‘qituvchilari uchun amaliy tavsiyalar). –
T.: “Iste’dod” jamg‘armasi, 2008. – 180 b.
5. Sayidahmedov N.S. Yangi pedagogik texnologiyalar. – T.: Moliya, 2003.
6. Sayidahmedov N.S. Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya. T.:”Fan va
texnologiya” nashriyoti, 2014
7. Tolipov O‘., Usmonboeva M. Pedagogik texnologiyalarning tadbiqiy asoslari – T.:
2006.
8. Yarmatov R. Bo‘lajak o‘qituvchi shaxsini tarbiyalash va rivojlantirish. – T.: “Fan
va texnologiya” nashriyoti, 2009.
12. Infocom.uz elektron jurnali: www.infocom.uz
13. www.google.uz.
14. www.ziyonet.uz.
15. www.tdpu.uz.
PDF created with pdfFactory Pro trial version
www.pdffactory.com
Do'stlaringiz bilan baham: |