Kegl cc pechat indd

Jismlarning mexanik harakatlari hamda ularning muvo 
zanat 
holatlari birgalikda mexanik hodisalar deb ataladi.
Mexanika atamasi grekcha «mexanike» so‘zidan kelib chiqib, mashi-
nalar haqidagi fan degan ma’noni bildiradi.
Velosiped va uni haydab ketayotgan o‘quvchi tizimida:
1) ilgarilanma harakat;
2) aylanma harakat;
3) tebranma harakat qilayotgan qismlarni ko‘rsata olasizmi?

---

45
18-MAVZU
JISMLARNING MEXANIK HARAKATI. 
TRAYEKTORIYA
Siz fizika darsida o‘qituvchingiz berayotgan saboqni tinglab 
o‘tiribsiz. Bundan oldin uyingizdan chiqib maktabga kelgansiz. Siz 
o‘tirgan stol, maktab binosi esa joyida turibdi. Derazadan qarasangiz 
o‘tib ketayotgan kishilarni, avtomobillarni ko‘rasiz. Ularga qarab 
ayrimlarini harakatda, ayrimlarini harakatsiz, degan xulosa chiqarasiz. 
Bunday xulosani chiqarishda biz nimalarga e’tibor berdik? Har 
bir narsa yoki predmet berilgan vaqtda ma’lum bir joyda bo‘ladi. 
Masalan, sinfda siz o‘tirgan parta eshikdan 3 m uzoqlikda joylashgan. 
O‘qituvchi esa sizdan 2 m uzoqlikda o‘tiribdi. O‘qituvchi o‘rnidan 
turib doska oldiga bordi. Endi u sizdan 2,5 m uzoqlikda. Demak, 
o‘qituvchin gizning sinfda turgan o‘rni vaqt o‘tishi bilan o‘zgardi. 
Xuddi shunday mashinalarning ham sizga nisbatan o‘rni vaqt o‘tishi 
bilan o‘zgarganligi tufayli ularni harakatda degan xulosaga borasiz. 
Sinf devorining o‘rni esa o‘zgarmaydi. Bu harakatlarning hammasini