Kegl cc pechat indd

Jismlar harakatlanganda fazoda iz qoldiradi. Bu izlar ko‘zga 
ko‘rinishi yoki ko‘rinmasligi mumkin. Ko‘rinishi yoki ko‘rin-
masligidan qat’i nazar shu izga
trayektoriya
 deyiladi.
Dalada yurgan 
avtomobil, traktor yoki osmonda uchayotgan samolyot qoldirgan izlar 
bunga misol bo‘la oladi. 
Trayektoriyaning shakliga qarab harakat 
to
‘
g
‘
ri chiziqli
 yoki 
egri chiziqli
 bo‘ladi.

---

46
Avtomobil g‘ildiragining o‘qi 
B
yerga nisbatan to‘g‘ri chiziqli, 
gardishidagi 
A
nuqta g‘ildirak o‘qi 
B
ga nisbatan egri chiziqli 
harakatda bo‘ladi (21-rasm). Stadionda yugurayotgan sportchining 
trayektoriyasi 
1
va 
2
oraliqda egri, 
3
va 
4
oraliqda to‘g‘ri chiziqli 
bo‘ladi (22-rasm).
21-rasm. 
22-rasm.
Trayektoriyaning shakli qaralayotgan sanoq jismiga nisbatan 
turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, Oyning Yerga nisbatan harakati 
aylana shaklida bo‘lsa, Quyoshga nisbatan murakkab shaklda bo‘ladi. 
Chunki Yer Oy bilan birgalikda Quyosh atrofida harakatlanadi. Xuddi 
shunday avtomobil dvigatelida sovituvchi parrak uchining harakat 
trayektoriyasi dvigatelga nisbatan aylanadan iborat bo‘lsa, yerga 
nisbatan vintsimon bo‘ladi.
Harakatlanayotgan jismni har doim ham rasmda ifodalash 
noqulay.