Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
152
Низоли битимлар
Қонун талаб қиладиган шаклига 
риоя этмасдан тузилган битимни 
ҳақиқий эмаслиги. (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 115-моддаси)
14 ёшдан 18 ёшгача бўлган вояга 
етмаган шахс томонидан тузилган 
битимнинг ҳақиқий эмаслиги (ЎзР 
Фуқаролик кодекси 118-моддаси)
Муомала лаёқати чекланган фуқаро 
томонидан тузилган битимнинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 120-моддаси)
Ўз ҳаракатларининг аҳамиятини 
тушуна олмайдиган ёки уларни 
бошқара олмайдиган фуқаро 
томонидан тузилган битимнинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 121-моддаси)
Янглишиш таъсирида тузилган 
битимнинг ҳақиқий эмаслиги (ЎзР 
Фуқаролик кодекси 122-моддаси)
Алдаш, зўрлик, қўрқитиш, бир 
тараф вакилининг иккинчи тараф 
билан ёмон ниятда келишиши 
таъсирида тузилган битимнинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 123- моддаси)
Фуқаро оғир ҳолатлар юз бериши ту-
файли ўзи учун ўта ноқулай шартлар 
билан тузишга мажбур бўлган, ик-
кинчи тараф эса бундан фойдаланиб 
қолган битим (асоратли битим) (ЎзР 
Фуқаролик кодекси 123-моддаси)
Юридик шахс ҳуқуқий лаёқатидан 
ташқарига чиқадиган битимнинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 125- моддаси)
Битим тузиш ваколатларини чеклаш 
оқибатлари натижасида тузилган 
битимнинг ҳақиқий эмаслиги (ЎзР 
Фуқаролик кодекси 126-моддаси)
Ўз-ўзидан ҳақиқий бўлмаган битимлар
Қонун ҳужжатларининг талабларига 
мувофиқ бўлмаган битимнинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 116-моддаси)
Ўн тўрт ёшга тўлмаган шахс 
томонидан тузилган битимнинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 117-моддаси)
Муомалага лаёқатсиз деб топилган 
фуқаро томонидан тузилган 
битимнинг ҳақиқий эмаслиги (ЎзР 
Фуқаролик кодекси 119-моддаси)
Юридик оқибатлар туғдириш нияти 
бўлмаган ҳолда, номигагина ту-
зилган битим (қалбаки битим)нинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 124-моддаси)
Бошқа битимни ниқоблаш 
мақсадида тузилган битим 
(кўзбўямачилик битими)нинг 
ҳақиқий эмаслиги (ЎзР Фуқаролик 
кодекси 124-моддаси)

---

153
Пленум қарорининг 10-бандида янглишиш, алдаш, зўрлик, қўрқитиш, бир 
тараф вакилининг иккинчи тараф билан ёмон ниятда келишиши ёки оғир 
ҳолатлар юз бериши таъсирида тузилган битимлар тушунчалари ёритилган.
Унга кўра, янглишиш таъсирида тузилган битим деб, битим юзасидан 
келиб чиқувчи тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари тўғрисида нотўғри 
тасаввурга эга бўлиш, яъни тарафларнинг ҳақиқий хоҳиш-иродасини акс 
эттирмасдан, битим тузилган вақтда тарафлар томонидан назарда тутилмаган 
ҳуқуқий оқибатларга олиб келган битим тушунилади. Янглишиш ҳар хил 
ҳолатларда кўриниши мумкин, масалан, музокара вақтида тарафлар бир-
бирларини тушунмаганликлари, қонунларни нотўғри талқин қилганликлари, 
битимнинг ҳақиқий оқибатларини нотўғри тасаввур этганликлари ва бошқалар.