Кўчмас мулк ва мулк ҳУҚУҚи амалий қўлланма

КЎЧМАС МУЛК ВА МУЛК ҲУҚУҚИ
12
“Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон Декларацияси”нинг 17-моддаси 2-қисмига 
кўра ҳеч ким зўравонлик билан ўз мулкидан маҳрум этилиши мумкин эмас.
Мулк дахлсиздир ва қонун билан қўриқланади.
Мулкнинг дахлсизлиги мулкдорга қарши турган барча субъектларнинг мулк 
ҳуқуқини бузишдан ўзларини сақлашларидан иборатдир.
Мулкдорнинг мол-мулкини олиб қўйишга, шунингдек унинг ҳуқуқларини 
чеклашга фақат қонунларда назарда тутилган ҳоллардагина йўл қўйилади.
Конситуциянинг 53-моддасига кўра давлат истеъмолчиларнинг ҳуқуқи 
устунлигини ҳисобга олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меҳнат 
қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий 
жиҳатдан баб-баравар муҳофаза этилишини кафолатлайди.
Мулк ҳуқуқи тушунчаси
ОБЪЕКТИВ ЖИҲАТДАН:
Мулк ҳуқуқи мулкдор томони-
дан ўз мулкига эгалик қилиш, 
фойдаланиш ва тасарруф этиш 
бўйича ижтимоий муносабат-
ларни тартибга солувчи меъёр-
лар тизимини ташкил этади.
Бу нуқтаи назарда мулк ҳуқуқи 
– фуқаролик ҳуқуқининг мар-
казий ва асосий институтидир.
СУБЪЕКТИВ ЖИҲАТДАН:
Мулк ҳуқуқи қонун томонидан 
бошқаришга ваколат берилган шахснинг 
маълум ҳаракатларни амалга ошириш 
имкониятидир. Ушбу нуқтаи назардан 
у ўз эгасига – мулкдорига унга тегишли 
бўлган мулк хусусияти ва фойдаланиш 
имкониятларини белгилаш ва унга 
нисбатан тўлиқ хўжалик ҳукмронлигини 
амалга ошириш имкониятини беради.
Мулк ҳуқуқини ҳимоя қилиш Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси-
нинг 11-моддасида белгиланган фуқаролик ҳуқуқини ҳимоя қилиш усуллари 
(ҳуқуқни тан олиш, ҳуқуқ бузилишидан олдинги ҳолатни тиклаш, битимни 
ҳақиқий эмас деб топиш ва ҳ.к.)га оид нормалар, Ўзбекистон Республикаси 
Жиноят кодексининг иқтисодиёт соҳасидаги жиноятлар учун жавобгарликни 
белгиловчи нормалар (ўзгалар мулкини талон-торож қилиш, иқтисодиёт асос-
ларига қарши жиноятлар, тадбиркорлик фаолиятига тўсқинлик қилиш, қонунга 
хилоф равишда аралашиш билан боғлиқ жиноятлар ва ҳ.к.) ва бошқа ҳуқуқий 
нормалар билан тартибга солинади.