Kbk: 84(2Ros=Rus)1

«Hamma ish saranjom qilindi: dabdalasi 
chiqib ketgan jasad keltirildi, ko‘kragidan o‘q 
ham chiqarib olindi. Uning baxtsiz hodisa qur-
boni ekaniga hamma ishondi; faqat komendant, 
ikki o‘rtangizdagi mojarodan xabari bo‘lsa ke-
rak, boshini chayqab qo‘ydi, ammo hech narsa 
demadi. Sizga qarshi birorta isbot dalolat yo‘q, 
bemalol yotib uxlayverasiz... agar uxlay olsan-
giz... Xayr...»
Ikkinchi xatni anchagacha ochishga jur’at 
etolmay turdim... Vera menga nimalarni yozi-

---

Zamonamiz qahramoni
213
shi mumkin? Yuragimni allaqanday og‘ir bir 
his eza boshladi.
Mana, har bir so‘zi abadiy esimda qolgan xat 
quyidagicha mazmunda edi:
«Ushbu xatni ortiq sira ko‘rishmasligimizga 
qat’iy ishonganim holda yozmoqdaman, bundan 
bir necha yil ilgari sen bilan ayrilish vaqtida ham 
xuddi shunday deb o‘ylagan edim; biroq Tang-
ri meni yana bir karra sinab ko‘rmoqchi bo‘ldi; 
men bu sinovga bardosh berolmadim, mening 
ojiz qalbim tanish ovozga yana qul bo‘ldi... bu-
ning uchun sen mendan nafratlanmaysan-a, 
to‘g‘rimi? Ushbu xatim ham mening sen bilan 
vidolashuv va tavba-tazarruyim bo‘ladi: qalbim 
senga muhabbat qo‘ygandan beri unda to‘lib 
qolgan hamma dardlarni senga izhor etishga 
majburman. Men seni hech bir ayblamayman: 
sen qilgan muomalangni har bir erkak ham 
qilardi: sen meni o‘zingning xususiy mulking 
qatorida, biri ketidan biri kelib turuvchi shodlik, 
tashvish va g‘am-g‘ussalarning manbayi qato-
rida yaxshi ko‘rarding, axir, bular bo‘lmasa ha-
yot ham bo‘lmaydi, kishini zeriktirib yuboradi. 
Men buni boshda bilgan, sezgan edim... Ammo 
sen baxtsiz eding, shuning uchun axir bir kun fi-
dokorligimni bilarsan, qadriga yetarsan va hech 
qanday sharoitga bog‘liq bo‘lmay senga qilgan 
samimiy dildorligimni anglarsan deb, o‘zim-
ni senga fido etgan edim. O‘shandan beri ko‘p 
vaqt lar o‘tdi: men sening ko‘ngil sirlaringga osh-
no bo‘ldim... Qarasam, behuda umid bog‘lagan 
ekanman. Menga juda alam qildi! Biroq, senga 
bo‘lgan muhabbatim jonim bilan birlashib ket-
gan edi, sevgim qoraydi-yu, ammo so‘nmadi!

---

Mixail Lermontov
214
Endi abadiy ko‘rishmaymiz; ammo amin 
bo‘lki, sendan boshqa hech kimsani sevmay-
man, qalbim o‘zining butun xazinasini, hamma 
ko‘z yoshi va umidlarini senga sarf qilib bitir-
di. Senga bir marta ko‘ngil qo‘ygan xotin bosh-
qa erkaklarga nafratsiz qaray olmaydi, sening 
ularga nisbatan yaxshiroq bo‘lganliging uchun 
emas, yo‘q! Ammo sening mijozingda faqat se-
ning o‘zinggagina xos, o‘zinggagina yarashgan, 
sirli va masrur bir xosiyat bor; qanday so‘z ga-
pirma, ovozingda yengib bo‘lmaydigan bir kuch 
bor; hech kimsa sendek doim sevilishni orzu 
qilolmaydi; hech kimsaning g‘azabi senikidek 
jozibali bo‘lolmaydi; hech kimsaning ko‘zlari se-
nikidek orom va lazzat berolmaydi; o‘z imtiyoz-
laridan sendek yaxshi foydalanuvchi kishi topil-
maydi; haqiqatan ham sen kabi baxtsiz odam 
yo‘q dunyoda, chunki hech kimsa o‘zini sencha-
lik baxtli qilib ko‘rsata olmaydi.
Endi senga, nima uchun to‘satdan jo‘nab 
ketishimning sababini aytay; bu sabab sen-
ga ahamiyatsiz ko‘rinar, chunki buning yolg‘iz