|
KISALTMALAR
çev.
: Çeviren
ss.
: Sayfa sayısı
SSCB
: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği
vb.
: Ve benzeri
vd.
: Ve diğerleri
yy.
: Yüzyıl
v
GİRİŞ
Uygurlar adını tarih sahnesine altın harflerle kazıyan en eski Türk topluluklarından
biridir. Tarih boyunca diğer milletler gibi Uygurlar da yaşamlarını devam ettirmek
için çeşitli nedenlerle göç etmişler ve daha sonra yerleşik hayata geçen ilk Türk
topluluğu olmuşlardır. Bu yüzden Uygurlar çok derin tarihlerinin yanı sıra köklü bir
kültüre de sahip olan Türk topluluklarındandır.
Günümüzde
Uygur
Türklerinin
yaşadığı
önemli
coğrafyalardan
biri
de
Kazakistan’dır. Çalışmada, iki yüz bini aşkın Uygur Türkünün yaşamakta olduğu
Kazakistan’daki, Uygur folkloru ile ilgili çalışmalar tespit edilerek derlenmiş, daha
sonra bu çalışmaların analizi yapılarak halk bilimi araştırmalarına kazandırılmak
amacıyla bibliyografyası hazırlanmıştır.
Doğu Türkistan’da ve Türkiye’de, Uygur folkloruyla ilgili çalışmalara erişmek
günümüzde oldukça kolaydır. Ancak Kazakistan coğrafyasında yaşayan Uygurların
folkloru üzerine çalışmalar Türkiye’de yeni yeni başlamıştır. Bu noktada, çalışma
yaparken Uygur halkının çoğunlukta olduğu bölgelerden birisi olan Kazakistan
sahasının da araştırılması gerektiği düşünülmüştür. Bunu gerçekleştirmek için ilk
olarak Kazakistan’da Uygur folkloru üzerine yapılan çalışmaları tespit ve temin
etmek üzere Kazakistan’ın Almatı, Türkistan ve Kentav şehirlerindeki kütüphanelere
ve üniversitelere gidilerek buralarda yer alan Uygur Türkçesiyle ilgili çalışmalar
temin edilmiştir. Temin edilen kaynaklar, fotoğraf makinesi ve tarayıcı kullanılarak
arşivlenmiştir. Araştırmalar sonucunda oluşturulan yaklaşık 1600 eserlik arşivden
Uygur folkloruyla ilgili olan ve Kazakistan’da yayımlanan 306 eser (Uygur folkloru
üzerine Rusya ve Özbekistan’da yayımlanmış olan eserler çalışmaya dâhil
edilmemiştir) bu çalışmada incelenmiştir. İncelenen eserlerin bibliyografyası
hazırlanmış ve eserler tanıtıldıktan sonra değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın,
Kazakistan’daki Uygur folkloru üzerine çalışma yapacak olan araştırmacılara fayda
sağlayacağı düşünülmektedir.
Çalışmanın
“Kazakistan’da
Yaşayan
Uygurlar”
adlı
Birinci
Bölüm’ünde
Kazakistan’daki Uygurların tarihi, nüfusu ve sosyo-kültürel yaşamları hakkında bilgi
verilmiştir.
Çalışmanın “Kazakistan’da Uygur Folkloru Üzerine Yapılan Çalışmalar” adlı İkinci
Bölüm’ünde Kazakistan’da Uygur folkloruyla ilgili temin edilen 306 eserden 283’ü
“bağımsızlık öncesi yapılan çalışmaların tanımı”, 23’ü ise “bağımsızlık sonrası
yapılan çalışmaların tanımı” başlıkları altında ele alınmıştır. Eserlerin öncelikle Kiril
alfabesiyle künyeleri verildikten sonra künyelerin transkripsiyonu yapılmıştır.
Künyelerin transkripsiyonunda editörlüğünü Ahmet Bican Ercilasun’un yaptığı
“Türk Lehçeleri Grameri” adlı kitabın Yeni Uygur Türkçesi bölümünde yer alan
“Kazakistan’daki Uygur Türklerinin Bugün Kullandığı Alfabe” tablosundan
faydalanılmış ve bu tabloya İkinci Bölüm’ün giriş kısmında yer verilmiştir. Ayrıca
bu bölümde, incelenen eserlerin kronolojik olarak bibliyografyası verilerek eserler
tanıtılmıştır.
Çalışmanın “Eserlerin Değerlendirilmesi” adlı Üçüncü Bölüm’ünde, öncelikle Uygur
sahasında kullanılan çöçek (masal), epsane (efsane), dastan (destan), letife (fıkra),
makal (atasözü), mesel (eğitici hikâye), nahşa (türkü), rivayet, povest (uzun hikâye),
oçerk (deneme), fel’yeton (hicivli fıkra) gibi terim ve kavramlar verilmiştir. Daha
sonra eserler türlerine ve içeriklerine göre incelenmiştir. Değerlendirme yapılırken
eserler türlerine göre gruplandırılarak sayıları belirtilmiş ve eserlerin konuları ile
içerikleri hakkında bilgiler verilmiştir.
“Sonuç” kısmında, çalışmanın diğer bölümlerinde yapılan incelemeler sonucundaki
tespitler ve bulgular, toplu olarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonunda ise yazar
ve şairlerin dizininin yanı sıra metinde kullanılan ve tezde faydalanılan kaynakların
“Kaynakça” bölümü oluşturulmuştur.
Çalışmalarım sırasında yardımını esirgemeyen danışman hocam Doç. Dr. Adem
ÖGER’e ve emeği geçen herkese teşekkürü bir borç bilirim.
Recep ARAL
Türkistan 2018
2
Do'stlaringiz bilan baham: |
