|
§ 3. FRANSA IX-XI asrlarda.
Fransuz qirolligi shakllanishining dastlabki bosqichi
843 yilda Karoling imperiyasi qulagandan so'ng, Frantsiyaning sharqiy chegarasi, uni Germaniya va Italiyadan ajratib turadigan, 870 yildagi Mersen shartnomasiga ko'ra, asosan yirik daryolar bo'ylab: Meuse daryosining quyi oqimi bo'ylab, Mozel va Rona bo'ylab o'tgan. . Neustriya va sobiq Burgundiyaning shimoli-g'arbiy qismi, Burgundiya gersogligi Frantsiyadagi oxirgi karolinglar hukmronligi ostida qoldi. 933 yilda birlashgan Burgundiya (Arelat) va Akvitaniya qirolligi yana de-fakto mustaqillikka erishdi.
X asrda. nemis va frantsuz karolinglari o'rtasidagi o'zaro urushlar deyarli uzluksiz olib borilgan. Normanlarning doimiy reydlari ko'plab ofatlar keltirdi. Ular bilan shiddatli kurashda Parijning boy va nufuzli graflari birinchi o'ringa chiqdi - zaiflashgan va deyarli barcha mulklarini yo'qotgan Karolingiyaliklardan farqli o'laroq. Ular o'z shaharlarini - Parij va Orleanni dahshatli dushmandan muvaffaqiyatli himoya qildilar va Markaziy va Janubiy Neustriyani himoya qildilar, ammo shimoli-g'arbdagi Sena og'ziga tutash hudud 10-asr boshlarida edi. bu yerda Normandiya gersogligiga asos solgan normanlarga bo'ysunish. X asr davomida. Parij graflari (Robertinlar) va oxirgi karolingiyaliklar o'rtasida toj uchun kurash bor edi. Nihoyat, 987 yilda eng yirik dunyoviy va ma'naviy feodallar Robertin Gyugo Kapetni qirol etib sayladilar va shundan boshlab XVIII asr oxirigacha fransuz toji kapetiyaliklarning avlodlari bilan qoldi.
X asrda. fransuz qirolligida feodal munosabatlarning oʻrnatilishiga olib kelgan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar yakunlandi va uzoq davom etayotgan geterogen etnik elementlarning qoʻshilish jarayoni tugadi. Gallo-Rim xalqi nemislar bilan aralashgan, yangi, bir-biriga o'z tillari va hududlariga ega bo'lgan feodal xalqlar: shimoliy fransuz va provans xalqlari tashkil topgan. Ularning orasidagi chegara Luara daryosi oqimidan biroz janubda o'tdi. Bu millatlar kelajakdagi frantsuz millatining o'zagi edi.
X asrda. Mamlakat hozirgi nomini oldi. U Galliya yoki G'arbiy Frank qirolligi emas, balki Frantsiya (Parij atrofidagi mintaqa nomi bilan - Ile-de-France) deb atala boshlandi.
Shimoliy fransuz xalqi bosib olgan hududda bir qancha yirik feodal mulklar tashkil topdi. La-Mansh boʻyining deyarli butun qirgʻoqlari Normandiya gersogligi tomonidan ishgʻol qilingan. Unga asos solgan normanlar tezda shimoliy fransuz xalqi va fransuz feodal institutlarining tilini o‘zlashtirdilar. X va XI asr boshlarida. Norman gersoglari o'z mulklarini La-Mansh bo'yi bo'ylab g'arbda Brittani va sharqda deyarli Sommagacha kengaytirib, Meyn grafligini ham o'ziga bo'ysundirdilar.
Luaraning oʻrta va quyi oqimi boʻylab Blua, Turen va Anju grafliklari joylashgan; Luaradan bir oz janubda - Poitou. Kapet erlari (qirollik hududi) Parij va Orlean atrofida to'plangan. Ularning sharqida Shampan okrugi, janubi-sharqida Burgundiya gersogligi joylashgan.
Ekstremal shimoli-g'arbda kelt aholisi bo'lgan Brittani, o'ta shimoli-sharqida - Flandriya grafligi, shimoliy qismida Fleminglar yashagan. Shimoliy frantsuz xalqining tili faqat okrugning janubiy qismida tarqalgan; shimolda ular german lahjasida gaplashgan.
Provans xalqi hududida - Poitou va Garonna grafligi o'rtasida - Akvitaniya gersogligi, Garonna va Pireney tog'lari oralig'ida - Gaskon gersogligi, undan sharqda - Tuluza grafligi joylashgan. Tuluza grafligi va Burgundiya gersogligi oʻrtasidagi markaziy togʻ tizmasini Overn grafligi egallagan. Frantsiya Qirolligi tarkibiga 9-asrda ajratilgan Barselona okrugi ham kirdi. ispan brendi deb atalmish brenddan.
Eng yirik feodallar – knyaz va graflar, garchi ular feodal ierarxiyasining boshida turgan qirolning vassallari hisoblansa-da, deyarli mustaqil edilar.
Frantsiyada ikki millatning bo'lishi, garchi tillari bir-biriga bog'liq bo'lsa-da, feodal tarqoqlikni yanada kuchaytirdi. 13-asrgacha janubiy hududlar. faqat nominal jihatdan davlatning bir qismi edi. Qirol oliy syuzeren (feodal ierarxiyasining boshlig'i), asosan, shimoliy fransuz xalqi hududida edi.
Frantsiya tarixi uchun qirollik domenining strategik muhim nuqtalar - Parij va Orlean atrofidagi juda unumdor hududlarda joylashganligi katta ahamiyatga ega bo'lib, ular ikkita eng yirik daryo - Sena va Luaraning o'rta oqimida va quruqlikdagi yo'llarda hukmronlik qilgan. (Rim davridan saqlanib qolgan) shimolda janubdan.
Kapetiya xonadonidan chiqqan birinchi shohlar yirik feodallardan unchalik farq qilmagan. Ularning doimiy yashash joyi yo'q edi, ular o'z mulozimlari bilan bir mulkdan boshqasiga ko'chib ketishdi. Hatto o'z hududlarida ham qirollar o'zlarining qal'alariga tayanib, yo'llarni talon-taroj qilgan vassallar bilan kurashishlari kerak edi. XI asrda. Kapetiyaliklar sekin-asta yer egaliklarini to'pladilar, asosan o'z mulklaridan, ya'ni qaram va serf dehqonlarning bevosita ekspluatatsiyasidan daromad olishdi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
