Kataliz (yun. Katalysis buzilish, parchalanish) kimyoviy reaksiyal tezligining baʼzi moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi

Kataliz va katalizatorlar haqida tushuncha.
(Gomogen va GeTEROGEN)
Kataliz - katalizator ishtirokida reaksiya tezligini oshirish hodisasi.
Katalitik reaksiyalar - katalizator ishtirokida sodir bo'ladigan reaktsiyalar.
KATALIZ - (yun. Katalysis - buzilish, parchalanish) - kimyoviy reaksiyal tezligining baʼzi
moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi modda
(reagent)lar
bilan bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiya nihoyasida miqdori va tarkibi
oʻzgarmasdan ajralib chiqadi.
Kataliz turlari
GOMOGEN
GETEROGEN
FERMENTATIV
Gomogen kataliz - katalizator va reaksiyaga kirishuvchi moddalar bir xil agregatsiya holatida
bo'lganda (suyuq yoki gazsimon faza).
Bir jinsli Gomogen gaz fazali kataliz hodisasi birinchi marta 1806 yilda fransuz kimyogarlari
N.Klement va Ch.Dezormlar tomonidan ochilib, kamerali (azotli) usulda sulfat kislota olishda
SO2 oksidlanish tezligiga azot oksidlarining ta’sirini aniqladilar.
Kimyoviy reaksiya tezligini orttirib, o’zi kimyoviy reaksiyada ishtirok etmaydigan
moddalar katalizatorlar deyiladi. Katalizatorlar ishtirokida boradigan
reaksiyalar katalitik reaksiyalar deyiladi. Kataliz
ham gomogen va getoregen katalizlarga bo’linadi. Katalizator aktivligini pasaytiruvchi
moddalar katalitik zaxarlar deyiladi.
Geterogen kataliz - reaksiyaga kirishuvchi moddalar bir holatda, katalizator esa boshqa holatda
bo'lganda.
FermentМ
Fermentativ kataliz - oʻsimlik yoki hayvon toʻqimalarida sodir boʻladi
Gomogen katalizi reaksiyasi
Geterogen katalizi reaksiyasi
Jarayon tezligining asosiy formulasi
Gomogen va geterogen jarayonlar to’qnashuv yuzasining –F kattaligi no’malum bo’lganda
massalar ta’siri qonunga Binoan
U=K*V ∆C
Geterogen jarayonlar uchun ( ya’ni F qiymati qiymati ma’lum bo’lgandamoddalarning fazolar
o’tishida) jarayyoning tezligi, issiqlik o’tishida qo’llaniladigan Nyuton tenglamasiga o’xshash
tenglama bilan ifodalanadi : U=K*F∆C
Ingbitor nima?
Ingibitor - bu kimyoviy reaktsiyaning reaktsiya tezligini to'xtatishi yoki kamaytirishi mumkin
bo'lgan kimyoviy birikma. Shuning uchun biz ularni "salbiy katalizatorlar" deb ataymiz. Bundan
tashqari, bu birikma katalizatorning faolligini kamaytirishi mumkin
Ingibitorlar - biologik jarayonlarning borishini sekinlashtiradigan va mahsulotlarning saqlash
muddatini oshiradigan moddalar
Kataliz va katalizatorlar haqida tushuncha. (Gomogen va GeTEROGEN)
Kataliz - katalizator ishtirokida reaksiya tezligini oshirish hodisasi.
Katalitik reaksiyalar - katalizator ishtirokida sodir bo'ladigan reaktsiyalar.
KATALIZ - (yun. Katalysis - buzilish, parchalanish) - kimyoviy reaksiyal tezligining baʼzi
moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi modda
(reagent)lar
bilan bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiya nihoyasida miqdori va tarkibi
oʻzgarmasdan ajralib chiqadi.