Kassaga ehtiyoj qolmaydi, shuning uchun uni saqlashga pul tejashingiz mumkin

Qayta moliyalash stavkasi nima o‘zi?
Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi bu Markaziy bankning Respublikadagi boshqa banklarga taqdim qiladigan puliga qo‘yilgan to‘lov foizidir. Masalan, sodda tilda aytilsa, Markaziy bank bizdagi banklarga kredit beradi, banklar o‘z navbatida ushbu kreditni jismoniy va yuridik shaxslarga kredit yoki qarz qilib qayta tarqatadi. Bunda Markaziy bankdan ma’lum bir foizga olingan kreditni ustiga o‘z foizini qo‘shib tijorat banki aholiga kredit tarqatadi. Masalan, Markaziy bankdan tijorat banki bir million so‘m olsa, endilikda yangi stavkaga binoan ushbu summaga 14 foiz qo‘shib ya’ni 1 140 000 so‘m qilib qaytarish kerak. Ushbu summadan tijorat banki o‘z daromadi qo‘shib aholiga qarz yoki kredit beradi. Tijorat banki Markaziy bankdan 14 foizlik stavkada olgan bo‘lsa, aholiga uni 20 yoki 22 foizlik stavkada sotadi va o‘rtadagi foizlar bu tijorat bankining daromatidir.
Qayta moliyalash stavkasi foizlari mamlakat iqtisodiyotining umumiy ahvoli va mamlakatdagi inflatsiya darajasidan kelib chiqib belgilanadi. Markaziy bank bir necha yil davomida sun’iy tarzda stavkani 9 foiz atrofida ushlab turdi. Aslida, iqtisodiyot ancha achinarli ahvolda ekanligi, inflatsiya rasmiy foizlardan ancha ko‘pligi ko‘pchilikka ma’lum edi. Mamlakatda agar inflatsiya darajasi oshib borsa, Markaziy bank ham qayta moliyalash stavkasini oshirib boradi. Agar inflatsiya darajasi pasayib borsa, unda qayta moliyalash foizi ham pasayib boradi. Dunyoda hatto manfiy qayta moliyalash stavkasiga ega mamlakatlar ham bor. Masalan, Daniyada hozirgi kunda qayta moliyalash stavkasi – 0,5 foizdan iborat.
Agar faqat raqamlar bilan oladigan bo‘lsak, bu holat bizda inflatsiyaning oshib borayotganligini ko‘rsatadi va bu iqtisodiy vaziyat unchalik ham yaxshi emasligini anglatadi. Lekin, bizda amalda inflatsiya bir necha yildan beri baland edi va rasmiy raqamlar sun’iy tarzda ushlab turilgandi. Hozirgi holarda Maraziy Bank muammoni tan olib, vaziyatni to‘g‘rilashga harakat qila boshlagani juda ham quvonarli holat. Muammoni borligini tan olmasdan turib uni yechib bo‘lmasligi hammamizga ma’lum.