Kasr tushunchasi bilan tanishtirish mеtodikasi

A ralash son tushunchasi. Beshta olma ikkita bolaga teng bo’lib berilsa, har bir bolaga 2 ta butun olma va yana yarimta olma tegadi. – ko’rinishda yozilgan son aralash son deyiladi. Aralash son butun va kasr sondan iborat bo’lib, «ikki butun ikkidan bir» deb o’qiladi.
Maxraji 2, 4, 8 bo’lgan kasrlar tushunchasi. Maxraji 2, 4, 8 bo’lgan teng kasrlar
Nаrsаlаrni teng bo’lаklаrgа bo’lish davomida insоnlаr kаsr sоnlаr (yarim, chоrаk kabilar)ga duch kelishgаn. a) 2 ta olma 2 ta bolaga teng bo’lib berilsa: 2 : 2 = 1, ya’ni har bir bola 1 tadan olma oladi. b) 1 ta olmani 2 ta b olaga teng bo’lib berilsa­chi? Bitta olma nechta teng qismlarga bo’linadi? Har bir bola teng qismlardan nechtasini oladi? Bitta olma teng 2 qismga bo’linib, har bir bola ikkidan bir qismini oladi: 1 : 2 = . Bu son kasr son ko’rinishida: ifodalanadi va ikkidan bir deb o’qiladi.
M axraji 2, 4, 8 bo’lgan ( – ikkidan bir, – to’rtdan bir, – sakkizdan bir) kasrlar haqida tushuncha berishda quyidagicha mashqlarni bajarish mumkin.
1. Doira chizing va uni teng ikkiga bo’lib, bir qismini, ya’ni yarmini bo’yang. Bunda siz doiraning ikkidan bir qismini bo’yaysiz. Bu kasr ko’rinishida ifodalanadi.
2. Doira nechta teng qismlarga bo’lingan? Ularning nechta bo’lagi bo’yalgan? Kasr ko’rinishida ifodalang.

O’quvchilar doiralarning ikkidan bir qismi, to’rtdan bir qismi, to’rtdan uch qismi, sakkizdan uch qismi bo’yalganini aytishadi. Bo’yalgan qismlarni ko’rinishida ifodalashadi.
3 . Uzunligi 8 cm bo’lgan 4 ta kesma chizing va har birini 4 ta teng qismlarga ajrating. Birinchi kesmaning  , ikkinchi kesmaning , uchinchi kesmaning va to’rtinchi kesmaning  qismini bo’yang.
Bu masalani bajarish jarayonida ‘quvchilar kesmaning  qismi bir butunga teng ekanligini va kesmaning qismi esa uning yarmiga teng ekanligini tushunishadi.
Kasrlarni maydaroq ulushlarga maydalash va aksincha masalalar qaralaymiz. Masalan, yoki larni tushuntirish uchun bir xilda yo’lakcha olamiz va 1-sini 4 ta teng bo’lakka, 2-sini 8 ta teng bo’lakka bo’lib, 1-sidan 3 ta ulushni, 2-sidan 6 ta ulushni olamiz. Bu ikkala yo’lakchadagi yuzalar tengligi ko’rinarli bo’ladi. Shuningdek ifoda tushuntiriladi.

Kasrlarni taqqoslashda teng to’g’ri to’rtburchaklarning tasvirlaridan ham foydalanish qulaydir. O’quvchilarga daftarlarida bo’yi 16 cm ga, eni esa 1 cm bo’lgan to’g’ri to’rtburchak chizish topshiriladi. Bu bitta to’g’ri to’rtburchakka 1 sonini yozamiz. 1-to’g’ri to’rtburchak tagida shunday to’g’ri to’rtburchak chizing va uni teng ikkiga bo’ling. Qanday ulushlar hosil qildingiz? (ikkidan bir, yarim ulushlar).

Tagida shunday to’g’ri to’rtburchak chizing va uni teng to’rt bo’lakka bo’ling. har bir bo’lak nima deb ataladi va qanday son bilan ifodalanadi? 1 butunda nechta chorak (to’rtdan bir) bor? Yarimda nechta chorak bor?

1

O’quvchilarga maxraji 2, 4, 8 bo’lgan kasrlarni taqqoslashni yuqoridagi jadval orqali tushuntirish mumkin.