“Kasbiy ta`lim” kafedrasi

ehtiyojlari
 
– bu odam 
tomonidan  ongli  yoki  ongsiz  tarzda  his  qilinadigan  talablar  bo‘lib,  ular 
organizmning  yoki  shaxs  taraqqiyotining  muhim  jihatlaridir.  Odamdagi  uni  aslida 
faollikka  undovchi  orzu-istaklar,  intilishlar,  hissiyotlar,  emotsiyalarning  kelib 
chiqishida ehtiyojlar katta rol o‘ynaydi.   

---

47 
 
Inson faoliyati murakkab va o’ziga xos jarayon bo’lib, shunchaki ehtiyojlarni 
qondirishdan  iborat  emas,  balki  ko’pincha  jamiyatning  maqsadi  va  talablari  bilan 
belgilanadi.  Psixologik  manbalarga  asoslanib  fikr  yuritganimizda, 
ehtiyoj
  -  jonli 
mavjudot,  hayot  kechirishining  yaqqol  shart-sharoitlariga  uning  shularga  tobe 
ekanligini  ifoda  etuvchi  va  mazkur  shart-sharoitlarga  nisbatan  faolligini  namoyon 
qiluvchi  holat  tariqasida  ifodalanadi.  Shaxs  faolligining  manbai  uning 
ehtiyojlaridadir.  Mana  shu  ehtiyoj  odamni  ma’lum  tarzda,  ma’lum  yo’nalishda 
harakat  qilishga  undaydi.Ehtiyoj  shaxs  aktivligining  manbai  sifatida  namoyon 
bo’ladigan  va  uning  aniq  yashash  sharoitiga  bog’liqligini  ifodalovchi  xolatdir. 
Shaxsning faolligi ehtiyojlarni qondirish jarayonida namoyon bo’ladi. 
 
33-rasm 
 
 
Odamning  ehtiyojlari  unga  tarbiya  berish  jarayonida,  ya’ni  inson  madaniy 
dunyosi  bilan  munosabatga  kirishish  jarayonida  tarkib  topadi.  Odamning 
ehtiyojlarini  qondirish  jarayoni,  uning  tomonidan  ma’lum  ijtimoiy  taraqqiyot 
natijasida  yuzaga  kelgan  faoliyat  shakllarini  faol  maqsadga  muvofiq  o’zlashtirish 
jarayoni sifatida namoyon bo’ladi. Odamning ehtiyojlari ijtimoiy shaxsiy xarakterga 
egadir. Ehtiyojlar paydo bo’lishiga va predmetiga ko’ra, ya’ni nimaga qaratilganiga 
qarab  farqlanadi.  Ehtiyojlar  qondirilishi  jarayonida  rivojlanib  va  o’zgarib  boradi. 
Kishining ehtiyojlari ham ijtimoiy, ham shaxsiy xarakterga egadir. Ehtiyojlar kelib 
chiqishiga  va  predmetiga  ko’ra  -  tabiiy  va  madaniy,  moddiy  va  ma’naviy  bo’lishi 
mumkin. 
Amerikalik  psixolog  Abraxam  Maslou  XX  asrning  40-yillarida    ehtiyojlar 
ustunligi  nazariyasini  yaratdi  va  kishilar  o’z  motivlari  jarayonida  ehtiyoj  va 
qiziqishning 5 turiga tayanadilar dedi.  
 
 
A.  Maslou  motivatsiyani  ijobiy    ifodalab  bergan.  Maslou  o’z  nazariyasida 
quyidagi asosiy ehtiyojlarni ajratib bergan:  
