“Kasbiy ta`lim” kafedrasi

shaxsning yo‘nalganligi
 – qiziqishlari, ideallari va 
e’tiqodining majmui doimo uning xulq- atvori va faoliyatining asosiy determinanti 
bo‘lib  qoladi.  Biroq  shaxs  yo‘nalishida  ko‘plab  umumiylik  bo‘lgan  va  maqsadlari 
bir-biriga  to‘g‘ri  keladigan  ikki  insonda  ana  shularga  erishish  uchun  ular 
foydalanayotgan  usullarda  jiddiy  farqlar  bo‘lishi  mumkin.  Ana  shu  boshqachalik 
ortida  shaxs  xarakterining  xususiyatlari  turadi.  Insonning  xarakteridagi  tipik 
holatlarda  go‘yo  uning  xulq-  atvori  uchun  tipik  dasturning  poydevori  qo‘yilgan 
bo‘ladi.  

---

83 
 
SHunday  qilib,  xarakterning  xususiyatlari  muayyan  undovchi,  vaj  -  sabab 
bildiruvchi  kuchga  ega  bo‘ladi,  bu  kuch  ko‘pincha  hatti-harakat  usulini  tanlash, 
ba’zi  qiyinchiliklarni  engish  uchun  zarur  bo‘lgan  vaqtlarda,  stress  holatlarida  eng 
ko‘p darajada namoyon bo‘ladi. 
 
Xarakter  shaxsning  atigi  bir  tomoni  bo‘lib  ekstremal  vaziyatda  yoki 
shunchaki  tanlash  vaziyatida  inson    mavjud  holatlardan  ustun  bo‘lishga,  shu 
jumladan, xususan o‘z xarakteridan yuqori ko‘tarilishga ham qodirdir. Psixologiya 
fanida  xarakter  va  qobiliyatning  shakllanib  borishi  bevosita  shaxsning  yosh 
davrlariga bog‘liqdir.  
Ma’lumki, har bir yosh davri o‘ziga xos belgiga ega bo‘lib, uning o‘rnini 
hech qanday yosh davri bosa olmaydi. Biroq turli shaxslarda yosh davrlari turlicha 
kechishi fan nuqtai nazaridan izohlangan. 
Xarakter  xususiyatlarining  variantliligi  ularning  faqat  sifat  jihatidan  rang-
barangligi va o`ziga xosligida emas, balki miqdor jihatidan ig`odalanganligida ham 
namoyon bo`ladi.  
60-rasm 
 
Xarakter xususiyatlarining miqdoriy ifodalanishi, 
ya’ni ayrim belgilarning haddan tashqari kuchli 
namoyon bo`lishi shaxs xulq-atvori me’yorining 
eng oxirgi marrasiga borib, patologik belgilar bilan 
chegaralanish holatida ko`zatiladi. Bu holat 
psixologiyada