Kasbiy sohada soha bo'yicha atama va so'zlarning lug'atini tuzish

Umumiy atamalar sirasiga bir terminologik tizimning barcha yo’nalishlari uchuntushunarli bo’lgan atamalar kiradi. Masalan, sportdagi musobaqa, sovrin,sovrindor, yutuq, g’alaba, birinchilik, chempionat, ko’rik, trener, hakam atamalarini sportning bacha turlarida bemalol qo’llash mumkin. Fizikagaoid issiqlik, temperature, jism, elektr, magnit, gaz, harakat, energiya,maydon singari atamalar haqida ham shu gaplarni aytish mumkin. Hususiy atamalar esa faqatgina bitta mavzuviy guruh doirasida amal qiladi.Masalan, yuqorida keltirilgan fizikaga oid atamalar uning barcha sohalaridaqo’llanilishi mumkin bo’lgani holda, gravitatsiya, diod, termoster, kondensatsiya,kapillyar hodisalar singari atamalar yoki kimyoga oid gidroksid, oksid, sulfatkislotasi, xlorid kislotasi kabi atamalar tor ixtisos doirasida qo’llaniladi. Bundayholatni fanlarning barcha yo’nalishlari va sohalarida kuzatish mumkin.

• Umumiy atamalar sirasiga bir terminologik tizimning barcha yo’nalishlari uchuntushunarli bo’lgan atamalar kiradi. Masalan, sportdagi musobaqa, sovrin,sovrindor, yutuq, g’alaba, birinchilik, chempionat, ko’rik, trener, hakam atamalarini sportning bacha turlarida bemalol qo’llash mumkin. Fizikagaoid issiqlik, temperature, jism, elektr, magnit, gaz, harakat, energiya,maydon singari atamalar haqida ham shu gaplarni aytish mumkin. Hususiy atamalar esa faqatgina bitta mavzuviy guruh doirasida amal qiladi.Masalan, yuqorida keltirilgan fizikaga oid atamalar uning barcha sohalaridaqo’llanilishi mumkin bo’lgani holda, gravitatsiya, diod, termoster, kondensatsiya,kapillyar hodisalar singari atamalar yoki kimyoga oid gidroksid, oksid, sulfatkislotasi, xlorid kislotasi kabi atamalar tor ixtisos doirasida qo’llaniladi. Bundayholatni fanlarning barcha yo’nalishlari va sohalarida kuzatish mumkin.

O’zbek tilining barcha leksik resurslarida bo’lgani kabi atamalarning ham o’z boyish yo’llari bor va ular tilimiz taraqqiyotidagi umumiy qonuniyatlarga muvofiq keladi. Dunyoda chetdan so’z o’zlashtirmagan birirta ham til yo’q, degan qarash uning terminologiyasiga ham to’g’ri keladi. “Hamma tillarda ham yangi tushunchani ifodalash uchun yo boshqa tildan tayyor termin qabul qilinadi, yo shu tilning o’zida mavjud bo’lgan so’z yoki termindan foydalaniladi, yo bo’lmasa yangi termin yasaladi” deb yozadi S.Akobirov. E’tirof etish kerakki, o’zbek tilida chetdan qabul qilingan ilmiy-texnikaviy atamalarning salmog’I katta. An’anaga ko’ra ularni quyidagi yo’nalishlarda o’rganamiz:

• O’zbek tilining barcha leksik resurslarida bo’lgani kabi atamalarning ham o’z boyish yo’llari bor va ular tilimiz taraqqiyotidagi umumiy qonuniyatlarga muvofiq keladi. Dunyoda chetdan so’z o’zlashtirmagan birirta ham til yo’q, degan qarash uning terminologiyasiga ham to’g’ri keladi. “Hamma tillarda ham yangi tushunchani ifodalash uchun yo boshqa tildan tayyor termin qabul qilinadi, yo shu tilning o’zida mavjud bo’lgan so’z yoki termindan foydalaniladi, yo bo’lmasa yangi termin yasaladi” deb yozadi S.Akobirov. E’tirof etish kerakki, o’zbek tilida chetdan qabul qilingan ilmiy-texnikaviy atamalarning salmog’I katta. An’anaga ko’ra ularni quyidagi yo’nalishlarda o’rganamiz: