Kasbiy psixologiya” fanidan ma’ruzalar matni

2) qobiliyatli o‘quvchilarning fikrlashi quyidagilar bilan:
a) miqdoriy va fazoviy munosabatlar, sonlar va belgilar simvolikasi sohalarida mantiqiy fikrlash qobiliyati;
b) matematik materialni tez va keng umumlashtira olish;
v) matematik mulohazalar jarayonida qisqacha aqliy xulosalar yordamida fikrlashga moyillik;
g) fikrlash jarayonlarining nihoyatda moslashuvchan va harakatchanligi;
d) echishda ravshanlik, soddalik, ratsionallik va ixchamlikka intilish
3) matematik axborotni xotirada saqlash va hokazo.
Matematik qobiliyatning borligini taxmin qilishga asos bo‘ladigan tashqi alomatlarni belgilash mumkin. ular quyidagilardir:
1. o‘quvchining matematikaga oid ochiq-oydin qiziqishini namoyish qilishi, hech kim majbur qilmasdan, o‘zining bo‘sh vaqtini sarflab, matematika bilan bajonidil shug‘ullanishga moyillik;
2. muayyan matematik ko‘nikma va malakalarni odatdagidan kichikroq yoshda o‘zlashtirish qobiliyati;
3. matematikani o‘zlashtirish sohasida tez siljib borish;
4. matematik taraqqiyot va yutuqlarning yuqori darajasi.
Psixolog M.G.Davletshin texnikaviy qobiliyat ustida tadqiqot ishlari olib borgan etakchi mutaxassis hisoblanadi. Muallif texnikaviy qobiliyat deganda shaxsning individual psixik xususiyatlaridan to’zilgan shunday o‘ziga xos birikmalarni tushunadiki, u shaxsning texnikaviy faoliyatga yaroqlilik darajasini va u bilan muvaffaqiyatli ravishda shug‘ullana olishini aniqlaydi.
M.G.Davletshin ham an’anaviy yo‘ldan borib, texnikaviy qobiliyatlarni ikkita o‘sha nomdagi tipga ajratadi hamda etakchi tayanch xususiyatlarini o‘zgarishsiz qoldiradi. Lekin boshqalardan farqli o‘laroq, bunda etakchi xususiyatlar rivojlangan texnikaviy fikrlash va fazoviy tasavvurdan iboratdir. Uning talqinicha, texnikaviy iste’dodli shaxs bo‘lish uchun unda
a) amaliy jihatdan fahmli;
b) texnik moslamalarni tahlil qila olish qobiliyati;
v) narsalarni montaj qilib qismlardan butun hosil qila olish qobiliyati bo‘lishi shart.
M.G.Davletshin texnikaviy iste’dod ko‘rsatkichlarini an’anaviy baholashni tan olgan holda (ko‘z bilan chamalash, fazoviy tasavvur, texnikaviy tahlil, konstruksiyalash qobiliyati) o‘zining original yondashuvini ishlab chiqqan. Texnikaviy qobiliyat darajasini tashxis qilish uchun tekshirishlarda ishlab chiqilgan eksperimental masalalarning to‘qqizta seriyasidan foydalanadi.
B.R.Qodirovning fikricha: “Ma’lum bir faoliyatga qiziqmay turib qobiliyat haqida gapirib bo‘lmaydi. Va o‘z navbatida har qanday qobiliyatli bola hali iste’dodli degani emas. Ko‘p qirrali va rivojlangan qobiliyatlar iste’dodli bola shaxsining moddiy asosini tashkil etadi, xolos. Aksincha, iste’dodli bola qobiliyatsiz bo‘lishi mumkin emas. Bu fikrlardan ko‘rinib turibdiki, iste’dodli bola sof fikrli, har xil qobiliyatga va umuman aqliy rivojlanishga tayyor turgan hozirjavob, nodir shaxsiy xususiyatlarga to‘la boladir.