Kasbiy pedagogika

X alq farovonligi 
- m am l a k a t i m i z d a a ma l g a oshi ri l ayot gan islo- 
hotlarning oliy maqs adi - x a l qi mi z ga mu no si b t ur m u s h sharoitini 
yarat i shdan iborat. Ya'ni islohot inson uchun. uni ng farovon hayoti 
uchu n xi zmat qilishi kerak. J ami yat imi z dagi har q anda y yangi l ani sh,
har qanday o' z g ar i sh m oh i yat ida ana shu ez g u m a q s ad muj assamdi r.
Milliy istiqlol maf kur asi mohi yat -e' ti bori bilan fuqa rol ari mi zda har 
qaysi inson va oila badavlat b o ’Isa, j a m i y a t va davl at ham kuchli 
h a m d a qudratli bo' l adi , degan t us hunchani t arbi ya l a shga xi zmat
q i l mog ' i lozim.
Milliy istiqlol o ' z i n i n g g ' oya s i, en g oliy maqsadi . vazifalari va 
xususi yat l ari ga ega. Un i ng oliy m a q s ad - yur t i mi zd a ob o d va ozod 
Vatan erkin va farovon hayot, h uq uqi y d e mokr a ti k davl at va fuqarolik 
j ami yat i ni barpo etish y o i i d a x a l q i m i z n i j i pslashtirish, kishilar ongi da
39

---

mustaqil d u nyoq ar as h va ogohl i k hissini kamol toptirish, komil 
insonni voyaga yetkazish, f u qarol ari mi zda mafkur avi y i mmuni t et ni
t arbiyalash bilan uzviy b og' li q b o 'l ib qolaveradi.
K om ii inson. 
Erkin fuqarolik j ami yat i ni m a ’naviy bar kamol , ezgu 
g ‘oyalari, hayotiy e' tiqodi b o ' l g a n insonlargina bun vo d eta oladi. 
Shu ni ng uch un yangi lan a yo t ga n j am i y a t i mi z d a s o g ' l o m avlodni 
tarbiyalash, erkin fuqaro m a ’naviyatini shakllantirish m a ’navi y- 
tna'rifiy ishlarni yuksak darajaga ko' t ar is h orqali bar kamol insonlarni 
voy a ga yet kaz i shga e ’t i bor qaratilmoqda.
iMillatlararo totuvlik. 
Bugungi kunda maml akat imi zda 130 dan 
ziyod millat va elat vakillari istiqomat qiladi. Millatlararo t ot uvli k g ' o -
yasi u m u mb a s h a r i y qadriyat bo'lib. turli xalqlar birgalikda istiqomat 
qiladigan mi ntaqa va davlatlar milliy taraqqiyotini belgilaydi. shu 
j oy d ag i tinehlik va barqarorlikning kafolati bo'lib xi zmat qiladi. Bir 
j a m i y a t d a yashab, y ag on a maqs ad y o ' li da mehnat qi layotgan turli mil- 
lat v a elatlarga ma n su b kishilarni o 'z ar o hurmat va hamjihatlik ruhi da 
t arbiyalash - istiqlol mafkur asi ni ng asosiy maqsadl ari dan biridir.
Xul os a qilib aytganda, milliy istiqlol mafkurasi xal qni ng, j a m i -
yat ni ng o ' z oldiga q o ' y g a n ezgu ma qs ad- mudda ol ar i a ma l g a os ha 
borgani, taraqqi yot tajribalari ortgani sari boyib. t akomi ll ashaveradi .
Bu m a f k u r a erkin fuqarol ik j ami yat i , farovon hayot barpo etishga 
a z m - u qaror qilgan. bu y o ' l d a sobi t qadaml i k bilan o l g ' a bora yot ga n 
xal q mafkurasidir. Ma f ku ra esa. inson ruhiyati, t afakkur va d unyo -
qarashini o' zgar t ir adi gan kuchli vositadir.
G ' o y a n i n g inson hayotidagi o' r ni va ahami yati j u d a m u h i m
falsafi y-pedagogik masaladir. Inson o ' z g' oyalari ni yaratadi, ul ardan 
ku ch - q u v v a t oladi. O ' z i yar at gan g ' o y a l a r i nsonning ongi va o' r ni,
tafakkuri va e ’tiqodini egallab, uni ng sohibiga aylanadi. Yuksak 
g ' o y a l a r odaml ar ni oliyjar.ob ma q s ad l ar sari yetaklaydi. G ' o y a s i
yetuk, e ’tiqodi butun, qadriyatlari yuk sak insongina, mar dl ik n a mu-
nalarini k o 'r sa t a oladi.
Ha r bir xal qni ng tarixi shu xal qdan yetishib chi qqan b u v uk
siyrnolar, mar d qah r am o nl ar va fidoiy insonlar tarixi as os i da bitiladi.
40

---

X a l q i m i z ni n g Shiroq va To 'm a r is . S p i t ame n va M uq an na , Temur
M a l i k va Jaioliddin M a n gu be r di , A m i r T e m u r va B ob ur Mi rzo kabi 
mar d farzandlari b uy uk g ' o y a sohiblaridir.
Mi ng yillar o ' t s a ham, b uy uk aj dod l ar imi zni ng mat onat i v a qah- 
ramonl i gi xal qni ng xot i rasi dan o ‘c hmay di . Chunki ular y u k s ak g ' o y a -
Iar - Vatan ozodligi, el-yurt baxt -saodat i , ilm-u urfon rivoji y o ' l i d a
j o n fido qilganlar.
A h m a d Yassavi y 60 yi ldan z i yod umri ni yer ostida o ' t k a z g a n d a
ham, Na jm i d d i n Kubro m o ' g ' u l bosqi nchi l ari ga qarshi j a n g qi lganda 
h a m u l u g ’v o r g ' o y a l a r ularga sabr -bar dos h va ma t ona t ato etgan. 
Jordano Br uno j i s m- u j oni ni ega l l agan b uy uk g ' o y a tufayli gul xan 
al angasi da ha m o ' z e' t i q o di d a n q a yt ma ga n. Na s i mi yni t ovoni dan 
s o ' ys a l a r ha m ishqi ilohiy de b j o n bergan.
J ahon tarixidan. j u ml a d a n , x al q i m iz n i n g o ' t mi shi d a n ham, qaysi 
so hada bo' l m a s i n , mar dl ik va j as o ra t k o' r s a t is h uchun insonga, 
albatta. u l u g ' v o r g ' o y a ker ak eka nl i gi ga k o ' p l a b misollar topiladi.
M u a y y a n bir g ' o y a dastlab, biron bir shaxs ni ng ongi da paydo 
bo' l adi . Ayni payt da u y u k s a k ijtimoiy m a z m u n g a ega bo' l g an ,
jami yat ni ng taraqqi yot yo' l i d ag i ezgu intilishlarini aks ettirgani bois 
u m u m i n s o n i y haqi qat ga aylanadi.
Jahon tajribasiga nazar tashlasak, butun dunyo taraqqiyotiga ulkan 
t a ’sir ko ' r sa t gan nazariy taMimot va mafkuralarni yaratish uchun 
insoniyat tarixining turli davrlarida ulkan aql-zakovat, iste’dod va 
teran tafakkur sohiblari mislsiz z a x m a t chekkanini ko' ramiz. Suqrot va 
Platon. Konfutsiy va Zardusht, Al i sher Na vo iy va Ma x a tm a Gandi kabi 
b u yuk mutafakkirlar faoliyati uni ng yaqqol tasdig'idir. Ularning har 
biri o ' z davrida o' zi m an s u b xalqni birlashtiradigan ulkan g' oyalarni
yaratish asnosida, t arbiyaga inson faoliyatini shakllantirishga doir 
qator pedagogik fikrlarni ham o ' r ta g a tashlaganlar. Maz kur g' oy a l a r ga 
tayanib bunyodkorlik y o' l i da, e z gu ma qs adga erishish uchun x or may-
t ol may mehnat qilganlar va o' z gal arni ha m shu y o ' lga xidoyat qilganlar.
Xullas. insoniyat tarixi xi l ma-xi l g ' o y a v a ma fkur al arni ng vu- 
j u d g a kelishi. amaliyoti, bir-biri bilan m u nos aba t id a n iborat uziuk-
41

---

siz jarayondir. Bu j ar a yo n turli g' oy a l a r u yoki bu kuchl arga 
xi zmat qilishi, o 'z i g a i shongan kishilarni q and a y maqs adl ar t o m o n 
yet akl ashiga qarab bir-biridan farqlanadi. Ezgu maqs adl ar g a xi zmat
qiladigan mafkur al arga b u n y o d ko r g ' oy a la r asos boMsa, v ay r o nk or
g 'o ya la rg a t ayangan m a f k ur al ar xalqlar va davlatlarni t anazzul ga 
yetaklaydi, oda ml ar uch un son-sanoqsi z kulfatlar keltiradi. Bu esa, 
o ‘z navbatida, g ‘oyavi y j a r a y o nl ar tarixini o' r gani sh, ular zamiridagi 
m a z m u n mohi yat ni bilib olishni zaruriyatga aylantiradi.
O d a m n i n g inson sifatida shakllana borishi j ar a y o ni d a uni ng ka- 
moloti darajasi odob, axloq. xulq, madaniyat, m a ’navi yat el ement- 
larining unda qanchal i k muj assaml ashganl i gi bilan belgilanadi.
O d ob
- har bir insonni ng o ‘zga bir inson yoki j a m o a bilan b o ' l g a n
mu l oqo t da h a m d a yuri sh-t uri shi da o' zini tuta bilishi.