|
Muhandis yoki injener, texnikaning muayyan bir sohasiga ixtisoslashgan mutaxassis, hamda muhandislik sohalaridan biri boʻyicha oliy maʼlumotli kasb egasi. Ilgari Sharqda binokor, yer oʻlchovchi, bino va inshootlarni loyihalovchi, geometriya bilan shugʻullanuvchi kishilar "muhandis" deb atalgan. Bagʻdod, Damashq, Buxoro, Xiva, Samarqand, Toshkent, Qoʻqon va boshqa shaharlarda hozirgacha saqlanib qolgan qadimiy bino va inshootlar qurilishida foydalanilgan murakkab geometrik shakllar, arklar, gumbazlar, qubbalar, jumladan sugʻorish va suv chiqarish inshootlari (koriz, sardoba), charxpalak (chigʻir) muhandislik qadimdan taraqqiy etganligini bildiradi. Xususan, Ashad al-Fargʻoniyning Nil daryosiga qurilgan suv miqdorini oʻlchash inshooti ham muhandislik namunasi hisoblanadi.
Yevropada, dastlab, harbiy mashinalarni boshqargan kishilar injener (Lotincha: ingenium – qobiliyat) deb nomlangan. Bu tushuncha 16-asrda Gollandiyada koʻprik va yoʻl quruvchilarga nisbatan ishlatilgan, soʻngra Angliya va boshqa Yevropa mamlakatlariga tarkalgan.
Muhandislikning mexanik-muhandis, gidrotexnik-muhandis, kon muhandissi, harbiy muhandis, loyihalovchi muhandis, fizik-muhandis, texnolog-muhandis, quruvchi-muhandis, irrigator-muhandis va boshqa turlari bor. Muhandislar sanoat, transport, qurilish va xalq xoʻjaligining turli tarmoqlarida, i.t. muassasalarida ishlaydi, muhandislik akademiyalarida, oliy texnika bilim yurtlari va boshqa muassasalarda tayyorlanadi. Oʻzbekistonda muhandislar Toshkent texnika universiteti, Toshkent informatsiyalar texnologiyasi universiteti, respublika viloyatlaridagi oliy texnika oʻquv yurtlari, Toshkent arxitektura-qurilish instituti, Toshkent kimyotexnologiya instituti, Toshkent davlat aviatsiya instituti, Toshkent avtomobil-yoʻllar instituti, Toshkent irrigatsiya va qishloq xoʻjaligi instituti, Toshkent temir yoʻl transport muhandislari instituti, Toshkent toʻqimachilik va yengil sanoat instituti va boshqa muassasalarda tayyorlanadi.
Muhandis- harbiy transport vositalarini boshqarayotgan shaxslarning asli nomi (ispancha enge ñ os yoki ingenios, italyancha ingegni), engeneros, ingerieros, ingegneri; keyinchalik, bu umumiy nom ostida bir qator mutaxassisliklar olib kelindi: sapyorlar, kashshoflar, konchilar va boshqalar. Qurilish muhandisi tushunchasi birinchi marta Gollandiyada, 16-asrda paydo bo'lgan. ko‘priklar, yo‘llar va boshqalarning tuzilishini tor ma’noda me’morchilikdan ajrata boshladilar. 16-asrda Angliyada qurilish muhandislari xuddi shunday tarzda gidravlik mutaxassislardan paydo bo'ldi, ularga tez orada eng yaxshi konchilar va temir yo'l quruvchilar qo'shildi. Hozirgi vaqtda Angliya va Amerikada muhandisni eng past darajali texnik (masalan, mashinist), ilmiy ma'lumotli texniklarni esa qurilish muhandisi deb atashadi; ikkinchisining Angliya va Amerikada ta'lim olishi asosan amaliydir. Frantsiyada Ecole des ponts et chaussé es 1795 yilda tashkil etilgan va kursni tamomlaganlar Ing énieurs des ponts et chaussé es deb nomlangan. I. aloqa va togʻ-kon sanoati (Corps des ponts et chauss é es va Corps des mines) Frantsiyada 3 darajaga ega: Ing énieur ordinaire, Ingé nieur en chef va Inspecteur g éné ral; ularning barchasi bir vaqtning o'zida ma'muriy mansabdor shaxslardir. Qo'shma Shtatlarda Qo'shma Shtatlar harbiy muhandislari maxsus ta'lim muassasalarida ta'lim olgan fuqarolik muhandislaridan ajralib turadi. shtatlarda yoki Angliyadagi muassasalar. Ko'pgina Shimoliy Amerikada. Universitetlarda muhandislik bo'yicha kadrlar tayyorlanadi. hol. Rossiyada I. birinchi marta harbiy maqsadlarda paydo boʻlgan, buning uchun muhandislik ga qarang.Hozirgi vaqtda maxsus harbiy va dengiz floti taʼlim muassasalaridan tashqari, fuqarolik kafedralari kabi oliy ixtisoslashtirilgan texnik oʻquv yurtlarida muhandis unvoni olinadi. : aloqa muhandislari, qurilish muhandislari, konchilik va elektrotexnika texnologik institutlari (qarang). Rossiyadagi I. tarixi uchun qarang. A. Saveliev, "Rossiyada muhandislik san'ati tarixi uchun materiallar" (Sankt-Peterburg, 1853); F. Laskovskiy, "Rossiyada Yekaterina IIgacha bo'lgan tarixiy muhandislik san'ati uchun materiallar" (Sankt-Peterburg, 1858-65). A. Savelyev, "Rossiyada muhandislik boshqaruvi bo'yicha tarixiy ocherk" (I-II jildlar, Sankt-Peterburg, 1879-87).
TSB tomonidan "muhandis" so'zining ta'rifi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
