Касбий педагогика. Касбий психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма

19-Мавзу: Касбий педагогикада замонавий ахборот ва педагогик 
технологиялар 
Машғулот ўтказиш жойи, жиҳозланиши 
- педагогика, психология кафедраси 
- адабиётлар, тарқатма материаллар, кўргазмали қуроллар, слайдлар, янги
ахборот технологиялар воситалари, видеофильмлар 
Мақсадлар
: Таълим жараёнида куйилган максад ва эришилган натижа 
ўртасидаги тафовут канча кам бўлса, таълим шунча самарадор 
саналишини талабаларга ўргатиш. Таълим-тарбия
самарадорлигини ошириш йўлларини, кўрсаткичларини билиш. 
Педагог таълим-тарбия самарадорлигини ошириш учун ёшларни 
маълумотли килиш ва ривожлантиришни ташкил этишни 
лозимдир. 

Таълимий
- назарий билимларни эгаллаш ва мустахкамлаш 
- ўзлаштирган билимларни амалиётда қўллаш 

Тарбиявий 
- мутахасисликка қизиқишни маъсулият ҳиссиётини шакллантириш 
- инсонпарварлик, дўстлик, меҳр-шафқат туйғуларини шакллантириш 
- ўз билим даражасини кенгайтиришга қизиқишни тарбиялаш
 

Ривожлантирувчи 
- талабаларни фикрлаш қобилиятини ўстириш 
- мавзуни ўрганиш борасида талабаларни ижодий ёндошишга йўллаш 
 
В А З И Ф А Л А Р
-- талабаларга ўқитиш ва ўқиш фаолиятларини атрофлича таҳлил ки лиш йулларини 
ўргатиш;
-- таълим жараёнининг моҳиятини тўғри тушуниш;
-- бўлажак педагог ва ўқув материалнинг ўртасидаги боғланишни хосил килиш 
учун
-- таълим-тарбия жараёни режалаштирилиши лозимлигини билиши шарт,
-- талабаларнинг ўқув ишлари ташкил этилиши ва талабалар фаолияти 
рағбатлантирилиши лозимдир . 
-- ўқув жараёндаги педагогининг коммуникатив маданияти, педагогик тактини билиши 
шарт 
Назарий қисми 
 
Касбий педагогикада замонавий ахборот ва педагогик технологиялар 
Таълим жараёни самарадорлиги — укув-тарбия жараёнида куйилган максад ва 
эришилган натижа уртасидаги фаркдир. Таълим жараёнида куйилган максад ва 
эришилган натижа уртасидаги тафовут канча кам булса, таълим шунча самарадор 
саналади. 

---

158 
Мутахассислар самарадорлик ё маълум натижани олиш учун зарурий харажатлар 
микдори билан ёки маълум харажатлар доирасида эришилган натижа билан улчанади, деб 
хисоблашади. Самарадорликни улчашнинг бу икки меъёри хам етарли даражада умумий 
эмас, шунингдек, уларни барча педагогик ходисаларга татбик этиш имконияти хам йук. 
Самарадорликни маълум харажатлар доирасида эришилган натижа билан улчаш моддий 
харажатларнинг ошиб кетишига, бинобарин, таълимнинг ута кимматлашувига сабаб булади. 
Бу таълим харажатларининг оптималлиги талабларита зиддир. 
Таълим 
самарадорлигини 
оширишнинг 
икки 
хил 
курсаткичи 
мавжуд: 
самарадорликнинг сифат курсаткичлари; самарадорликнинг микдор курсаткичлари. 
Самарадорликнинг сифат курсаткичлари маълум мазмуни ва фаолият 
усулларини эгаллаш шартларга кура аникланади. Самарадорликнинг сифат 
курсаткичларига куйидагилар киради: укув-тарбия ишларини лаларнинг энг 
юкори даражадаги тараккиётини мулжаллаб ташкил этиш; таълим жараёни 
максади ва натижаси уртасидаги тафовутни узлуксиз камайтирариш; таълим 
воситаларининг таълим жараёнига мослигини таъминлаш; укув материали ва 
фаолият усулларини бир пайтда (параллель) узлаштириш. 
Самарадорликнинг микдор курсаткичлари таълим максади хамда болалар 
эришган хакикий билим, малака ва тараккиёт уртасидаги фаркларга кура 
аникланади,-Самарадорликнинг микдор курсаткичлари куйидагилар: таълим 
сифатини (талабалар билимининг кулами, умумлаштиришлар даражаси, билимларни 
ишлаб чикаришга тадбик эта олиш, билим ва малакалардан зарурият тугилганда 
фойдалана билиш) яхшилаш; таълим жараёни натижасининг куйилган максадга 
(билим, малака, ижодий кобилият тажрибасини давлат стандарти даражасига ва 
ундан юкори даражада узлаштириш) якинлаштириш; таълим воситаларининг укув-
тарбия жараёни мохиятига мослигини таъминлаш; вакт бюджетини рационал 
таксимлаш. 
Таълим педагог ва талаба фаолиятининг узаро киришуви асосида 
шаклланадиган хосила ва шу билан бирга, ташкилий жараёндир. Унинг марказида 
укитиш ва укиш фаолиятларининг бир-бирига таъсири ётади. Укитиш ва укиш 
фаолиятларини атрофлича тахлил килиш йули билан таълим жараёнининг 
мохиятини тугри тушуниш мумкин. 
Таълим самарадорлигини ошириш қуйидаги саволларга жавоб излайди. 
Нима учун ўқитилади? Бу савол маълумотнинг мақсади, вазифалари билан 
алоқадордир. Жамиятнинг, шунингдек, фан, техника, маданият тараққиёти асосида 
Олий ўқув юртлари ёки таълим муассасаларининг мақсади, вазифалари 
белгиланади. Ўзбекистонда ривожланган демократик ҳуқуқий давлат барпо 
этилмоқда. Бундай давлатда ҳар томонлама ривожланган ижодкор ёшларни 
тарбиялаш ва шу билан биргаликда самарадорликни ошириш асосий мақсад 
саналади. 
Нега шундай ўқитилади? Бу саволга кўра таълим жараёни қонуниятлари, 
принциплари ўрганилади. Таълим жараёни қонуниятлари очилиб, принциплари 
асосланган сари, ўқув-тарбия ишларининг сифати, самарадорлиги ошади. 
Нима ўқитилади? Бу савол асосида маълумот мазмуни, унинг таркибий 
элементлари аниқланади. Маълумот мазмуни кенг тушунча бўлиб, у ижтимоий-
гуманитар ва табиий фанларни ўзига қамраб олади. Маълумот мазмуни таркибида 

---

159 
тўртта элемент ажратилади ( 1 ) ; таълимни болаларнинг энг юкори даражадаги 
тараккиётини мулжаллаб ташкил этиш. (2); таълим максади билан унинг натижаги 
уртасидаги фаркни имконият етгунча камайтириш. (3); таълим воситаларининг 
таълим жараёни актлари, звенолари, циклларига мослаштириш. (4). укув материали 
ва унга оид фаолият усулини бир пайтда узлаштиришдир. Хозирги педагогик 
тажрибада олдин укув материалларига оид информацияларни, сунгра шу 
информацияларга доир фаолият усуллари узлаштирилади. Таълимни шу йусинда 
ташкил этиш куп вакт талаб этади. Укув материалини ва унга оид фаолият 
усулларини бир пайтда узлаштириш вактни иктисод килишга олиб келади. 
Демак, вакт бюджетидан тежамкорлик билан фойдаланиш таълим самарадорлигини 
оширишнинг навбатдаги принципидир.