Касбий педагогика. Касбий психологияси шахсда касбга доир билим, кўникма

•
 
давлат лжтимоий сиёсатида шахс маданияти ва таълим устиворлиги қарор 
топганлиги, 
*
миллий ўзликни англашнинг ўсиб бориши, ватанпарварлик, ўз ватани учун 
ифтихор туйғусининг шаклланаётганлиги, бой миллий-тарихий анъаналарга ва 
халқимизнинг интеллектуал меросига ҳурмат; 
Ўзбекистонмнг жаҳон ҳам жамиятига миграцияси, республикамнг жаҳондаги 
мавқейи ва обрўсимнг мустаҳкамланиб бораётганлиги. 
Миллий дастурининг мақсад ва вазифалари босқичма-босқич рўёбга чиқарилиши ҳам 
кўзда тутилган: 
Биринчи босқич-1997-2001 йиллар)-мавжуд кадрлар тайёрлаш тизимини ижобий 
салоҳиятини сақлаб қолиш асосида ушбу тизимм ислоҳ қилиш ва ривожлантириш учун 
ҳуқуқий жиҳатдан, илмий-услубий, моддий шарт шароитлар яратиш. 
Иккинчи босқич-(2001-2005 йиллар) - Миллий дастурм толиқ рўёбга чиқариш, 
меҳнат бозорммг ривожланиши ва реал лжтимоий-иқтисодий шароитлами ҳисобга олган 
ҳолда унга аниқликлар киритиш. 
Учинчи босқич-(2005 ва ундан кейинги йиллар)-тўпланган тажриба таҳлил 
қилиниши 
ва 
умумлаштирилиши 
асосида, 
мамлакатни 
ижтимоий-иқтисодий 
нвожлантириш лстиқболларига мувофиқ кадрлар тайёрлаш тизимми такомиллаштириш 
ва янада ривожлантириш. 
ўтказиладиган ислоҳотлар, самарали тажрибалар республикада талимнинг давлат 
стандартларини ишлаб чиқиш ва тадбиқ этиш давр талаби эканлиги, бўлишни 
кечиктирмай амалга ошириш зарурлигини тақозо этади. 
Талим стандартлари воситасида талабадаги малумот даражаси мувозанати 
сақланади, ривожлантирилади, жамият тараққиёти истиқболлари мувофиқлиги 
таъминланади. Давлат талим стандартлари ўқув жараёнини қатъий чегараланган қолипга 
солиб қўймайди, балки аксинча педагогик лжодкорликка, таълм мазмунимнг ягона негизи 
атрофида турли-туман табақалаштирилган дастурлар, ўқув қўлланмалари, ўқитиш 
услубиятларига ката йўл очади. 
Давлатимиз раҳбари узлуксиз талимни ташкил этишда унинг жаҳон талаблари 
даражасида бўҳши ҳамда у юксак маънавият заминида қурилишига ката аҳамият бериш 
кераклигим таъкидлар экан, давлат талим стандартларим жорий этиш ва унинг 
механизмми ишлаб чиқиш нақадар муҳимлигига эътибоми қаратади. 
Стандарт - талимда яратилган меъёрий режа, дастур, дарсликлами ўзлаштириш 
эквиваленти, яъни таълим мазмунини ўзлаштириш даражасидир. Стандартни лшлаб 
чиқишда талабани хаддан ташқари зериктириб юбормаслик талабларига риоя қилиш, яъм 
у талаба ёшига мос, уни бажаришга қурби этадиган даражада бўлиши керак. Бунда 
албатта, таълим олувчини қизиқиши, хоҳиши, эҳтиёжи ҳисобга олиниши лозим. 
Давлат ва жамият талим муассасалари олдига муайян ижтимоий буюртмалар 
қўяётган экан, ўша муассасалар томонидан тайёрланадиган кадр эгаллаши лозим бўлган 
лжтимоий сифатламмг миммал чегарасини ҳам кўрсатиб бериш табиийдир. Талим 
олувчилар эгаллаши лозим бўлган билим, кўникма, малака ёҳуд маънавий сифатламинг 

---

10 
энг қуйи миқдоридаги илмий асосларда берилган расмий педагогик ҳужжат-давлат талим 
стандарти ҳисобланади. Демак давлат таълим стандартлари назорат воситаси, айни вақтда 
талим муассасаланда кўзланган кўрсаткичларм қўлга киритиш учун зарур бўлган 
шароитни белгилаш ўлчови ҳамдир. Давлат таълим стандартларининг кўрсаткичлан 
амалдаги мавжуд таъҳм мазмунидан эмас, балки шакллантирилаётган талабага 
сингдирилиши лозим бўлган сифатламинг жаҳон бўйича зарур деб ҳисобланган
миқдоридан келиб чиқади. 
Давлат таълим стандартларининг икки асосий вазифасини алоҳида таъкидлаб 
кўрсатиш мумкин. 
1.
Талабаларга берилдиган таълим мазмунининг мажбурий минимумларини 
белгилаш. 
2.
Битирувчиларнмг тайёргарлик даражасига қуйиладиган талаблар мажмуасми 
белгилаш, билим, кўникма ва малакалармнг миммал миқдорини белгилаш. 
1999 йил 16 август Вазирлар Маҳкамаси ўзининг "Умумий ўрта талимнинг давлат таълим 
стандартларим тасдиқлаш тўғрисдиа"ги 390-сонли қарори билан синовдан ўтказилган ва 
такомиллаштирилган умумий ўрта талиммнг давлат стандартларини тасдиқлади. Мазкур 
стандартлар асосида яратилган ва тажриба синов асосида такомиллаштирилган янги ўқув 
дастурлан Халқ талими вазирлиги ҳайъат мажлисининг 1999 йил 18 августдаги 13-сонли 
қарори билан тасдиқланди.